Η θημωνιά που άλλαξε τον κόσμο Της Νόρας Ράλλη

 Η θημωνιά που άλλαξε τον κόσμο

Της Νόρας Ράλλη

Πόσο επαναστατικό μπορεί να είναι το φως; Πόσο ρηξικέλευθες οι αποχρώσεις του;

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές κλείνουν ακριβώς 150 χρόνια από εκείνη τη στιγμή. Από εκείνη την Τετάρτη όπου με κάποιο τρόπο (ποιον άραγε;) και για κάποιον λόγο (δεν υπήρχε κανένας απολύτως λόγος να υπάρξει κάποιος λόγος!) αποφάσισαν να βγουν έξω! Το ξαναλέω: αποφάσισαν, δίχως να ζητήσουν καν άδεια, να βγουν έξω! Μα είναι δυνατόν; Και όχι μόνο βγήκαν, αλλά δημιούργησαν κιόλας και εξέθεσαν και αυτά που δημιούργησαν, δημιουργώντας μια απίστευτη αναστάτωση σε όλη την παρισινή κοινωνία.

Οι δάσκαλοί τους στην Ακαδημία Τεχνών ήταν ξεκάθαροι: ζωγραφίζουμε μόνο μέσα στο στούντιο. Οι κανόνες της ζωγραφικής είναι συγκεκριμένοι. Τα βουνά είναι καφέ. Οι μορφές έχουν περίγραμμα. Στη φύση υπάρχει το μαύρο. Περιμένουμε να στεγνώσει πρώτα το χρώμα και μετά ζωγραφίζουμε από πάνω... Μια που τα έλεγαν, μια που τα ξέχασαν. Βασικά δεν τα ξέχασαν –έκαναν κάτι ακόμα χειρότερο: τα παραμέρισαν. Και βγήκαν έξω!

Βγήκε ο Μονέ στη φύση, έστησε το καβαλέτο του την ώρα που ανέτειλε ο ήλιος και άρχισε να ζωγραφίζει αυτό που έβλεπε τη στιγμή που το έβλεπε: κατάλαβε για πρώτη φορά στη ζωή του (το 1872 ήταν –μόλις έναν χρόνο μετά την Παρισινή Κομμούνα, ας το κρατήσουμε αυτό) πως τα βουνά δεν ήταν καφέ. Αλλά μοβ! Καθώς ανέτειλε μάλιστα ο ήλιος γίνονταν και ροζ. Αυτό το υπέροχο ροζ που απεικόνισε στους πίνακές του λίγο αργότερα ο άλλος φίλος του, ανυπόταχτος και αυτός, ο Πιζαρό.

Ήταν πολύ εξωστρεφής ο Κλοντ Μονέ. Μαζί με τον Σίσλεϊ και τον Ρενουάρ, και μετά με τον Πιζαρό και τον Σεζάν και τον Ντεγκά και τη Μορισό (ναι, υπήρχε και γυναίκα!) και τον Μανέ και τον Μπαζίλ και τη Μέρι Κάσατ (και άλλη γυναίκα!) και τον Καγεμπότ και τη Μαρί Μπρακεμόν (απίστευτο...) και κάποιους ακόμα. Σημαντικούς, πολύ σημαντικούς και τολμηρούς. Πολύ τολμηρούς. Και όλοι μαζί ονομάστηκαν «ιμπρεσιονιστές» ακριβώς επειδή ζωγράφιζαν την εντύπωση (impression) της στιγμής. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφιζαν με έντονες πινελιές, δίχως να περιμένουν να στεγνώσει το χρώμα της προηγούμενης πινελιάς τους. Δεν χρησιμοποιούσαν παρά σπάνια το μαύρο, πολύ απλά γιατί σπάνια θα δεις μαύρο στη φύση. Δεν τους ενδιέφεραν τα περιγράμματα: μόνο να φανταστώ μπορώ τα γουρλωμένα μάτια των θεατών της μεγάλης έκθεσης της 15ης Απριλίου του 1874 σαν είδαν τον πίνακα του Μονέ, ο οποίος είχε απαθανατίσει την οδό των Καπουτσίνων («Boulevard des Capucines»), τον κεντρικό δρόμο που καταλήγει στην Όπερα του Παρισιού, με τους ανθρώπους να φαίνονται σαν μυρμήγκια και να είναι απλώς μια πινελιά! Καθόλου μορφές σχεδόν... Φυσικά το ταλέντο του ήταν τόσο μεγάλο που ακόμη και με μία πινελιά μπορείς σχεδόν να διακρίνεις και το τι νιώθει αυτός ο μικροσκοπικός πεζός του βουλεβάρτου, ωστόσο ήταν αδιανόητο για την αισθητική αλλά και τον τρόπο σκέψης της εποχής!

Άσε που δεν ζωγράφιζαν ποτέ θέματα φανταστικά! Το απίστευτο με τους ιμπρεσιονιστές ήταν πως μπορεί μεν να μη ζωγράφιζαν θέματα ιστορικά ή αποκυήματα της φαντασίας τους, αλλά απεικόνιζαν με συγκλονιστικά μοναδικό τρόπο την αλήθεια που όλοι βλέπουμε γύρω μας. Κι όμως: δεν βλέπουμε τελικά όλοι την ίδια. Ναι, τα βουνά δεν είναι καφέ. Γιατί λοιπόν έπρεπε οπωσδήποτε οι «σοφοί» της Ακαδημίας των Τεχνών να απορρίψουν όλα τα παιχνιδίσματα του φωτός αποκρύπτοντας την αλήθεια;

Πόσο επαναστατικό μπορεί να είναι το φως; Πόσο ρηξικέλευθες οι αποχρώσεις του; Γιατί ενοχλούσαν τόσο οι ρευστές μορφές δίχως περίγραμμα; Τι ήταν αυτό που είχε «ξυπνήσει» με την Κομμούνα στο Παρίσι και συνεχίστηκε (παρότι οι κομμουνάροι ηττήθηκαν βίαια) από τους ιμπρεσιονιστές καλλιτέχνες; Γιατί μόνο ο Ζολά τούς υποστήριξε; Τι είναι αυτό που πραγματικά ενοχλεί σαν πέφτει αληθινό φως... παντού;

Ο Μονέ είχε ζωγραφίσει μια θημωνιά σε κάθε ώρα της μέρας, σε κάθε εποχή του χρόνου. Η απόφασή του αυτή ήταν η αφορμή για ομηρικούς καβγάδες και πλήρη απόρριψη των έργων του. Ο ίδιος όμως μαζί με τους συντρόφους του παρουσίασαν τα έργα τους μόνοι τους.

Ήθελαν να απαθανατίσουν το φως. Βγήκαν και το ένιωσαν. Το ζωγράφισαν όπως το έβλεπαν. Και άλλαξαν τον κόσμο.

Γιατί το φως πάντα ενοχλεί. Και τα πάντα αλλάζει.

ΠΗΓΗ: Εφσυν