«Σήμερα ζούμε ό,τι εντόπισε και ταυτόχρονα προέβλεψε ο Μπρεχτ»
Της Ιωάννας Σωτήρχου
«Για την αθανασία της παλιανθρωπιάς» μιλά η σατιρική καυστική όπερα των Μπρεχτ - Βάιλ που, σε νέα παραγωγή της Λυρικής, ανεβαίνει από σήμερα και για έξι παραστάσεις. ● Μας μιλούν ο Τάσος Αποστόλου που υποδύεται τον Μωυσή Τριάδα και ο Χρήστος Κεχρής που ενσαρκώνει τον Φάττυ.
Είναι δύσκολο να αποφασίσεις αν πρόκειται για το πιο εμβληματικό μουσικό έργο της μυθικής συνεργασίας των Μπέρτολτ Μπρεχτ - Κουρτ Βάιλ, αλλά είναι βέβαιο ότι είναι το πιο επιδραστικό καθώς τα τραγούδια του αποδόθηκαν από δημοφιλείς δημιουργούς όπως οι Doors, Ντέιβιντ Μπάουι, Τερέζα Στράτας.
Σχεδόν έναν αιώνα αφότου έκανε πρεμιέρα το 1930, για να διακοπεί η παράσταση από τους ανερχόμενους ναζί μέχρι να κυριαρχήσουν και να το απαγορεύσουν πλήρως, «Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ» παραμένει μια δυνατή σαρκαστική αλληγορία και ένα δριμύ κοινωνικοπολιτικό κατηγορητήριο για την άνοδο και την πτώση μιας πόλης του κέρδους και των ηδονών, για το έγκλημα να είσαι άφραγκος και για τον νόμο που είναι το δίκαιο του ισχυρού. «Για την ελευθερία των πλουσίων. Για την παλικαριά ενάντια στους ανυπεράσπιστους. Για την τιμή των φονιάδων. Για το μεγαλείο της ρύπανσης. Για την αθανασία της παλιανθρωπιάς», για να χρησιμοποιήσουμε μερικά από τα συνθήματα του στρατευμένου στην κοινωνική αλλαγή, μεγάλου διανοούμενου και ιδρυτή του επικού θεάτρου Μπρεχτ. Μας θυμίζουν κάτι;
Η κριτική του δεν στοχεύει μόνο το καπιταλιστικό σύστημα της μεσοπολεμικής Γερμανίας της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ή την άνοδο των ναζί στην εξουσία, αλλά είναι σαν να μας βγάζει τη γλώσσα έναν αιώνα αργότερα, τώρα που η ακροδεξιά σκιάζει πάλι την Ευρώπη και οι οικονομικές κρίσεις όλον τον πλανήτη.
«Και μέσα στην εντεινόμενη σύγχυση, την ακρίβεια και την εχθρότητα όλων εναντίον όλων, διαδήλωναν για τα ιδανικά τους τις τελευταίες εβδομάδες της πόλης, όσοι δεν είχαν ακόμη εξοντωθεί· αδιόρθωτοι»: πώς ηχεί σήμερα αυτό που υπάρχουν γραμμές βοήθειας κατά της βίας ακόμη και για τα ανήλικα, αλλά οι γυναίκες πέφτουν αβοήθητες νεκρές από χέρι γυναικοκτόνου έξω από τα αστυνομικά τμήματα;
Αυτή η πολιτική σατιρική όπερα είναι η νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που έρχεται στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» για έξι παραστάσεις και κάνει πρεμιέρα απόψε σε μουσική διεύθυνση Μίλτου Λογιάδη, σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά με με μια πλειάδα σπουδαίων Ελλήνων πρωταγωνιστών. Η όπερα, στη μουσική γλώσσα της οποίας ο πρωτοπόρος Βάιλ ενσωμάτωσε τα δημοφιλή είδη της εποχής της τζαζ και ραγκτάιμ, έχει αναδειχτεί σε ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του 20ού αιώνα παγκοσμίως.
Ζητήσαμε από δύο από τους πρωταγωνιστές της, τον Τάσο Αποστόλου που υποδύεται τον Μωυσή Τριάδα και τον Χρήστο Κεχρή που ενσαρκώνει τον Φάττυ, να μας μιλήσουν για το δικό τους «Μαχαγκόννυ», να ανασύρουν τα κρυφά του νοήματα.
Χρήστος Κεχρής
● Είναι τελικά ένα έργο-μανιφέστο;
Παρ' όλο που πρόκειται για ένα ξεκάθαρα πολιτικό έργο, το οποίο στέκεται με σκληρή κριτική ματιά απέναντι σε όλες τις εξουσίες -την εξουσία του χρήματος, του νόμου, του θεού, ακόμα και του έρωτα-, αυτό διατυπώνεται ως παραβολή και αντιπαραβολή αντικρουόμενων στοιχείων, εννοιών και ενεργειών. Οι αντικρουόμενες αυτές δυνάμεις είναι ένα μοτίβο που το συναντάει κάνεις στο σύνολο των έργων του Μπρεχτ και που υπάρχει ήδη από τον τίτλο του έργου: «Η άνοδος και η πτώση». Η πολιτική όμως πρόθεση εκφράζεται με όρους ποιητικού λόγου και αποφεύγεται σκοπίμως η πολιτική ορολογία. Αντ’ αυτού χρησιμοποιούνται σύμβολα, που αποδομούνται και απαξιώνονται, ώστε να λειτουργήσουν ως ματαίωση τόσο στους χαρακτήρες όσο και στους θεατές: το χρήμα, ο έρωτας, η φιλία, η δύναμη, η ελπίδα, όλα αυτά φαίνεται πως δεν τα αξίζουν όσοι τα διεκδικούν. Ο εκφυλισμός οδηγεί στη βία και η βία στο χάος και τον φόβο. Η ποιητική αυτή ατμόσφαιρα υπηρετείται υποδειγματικά από τη μουσική του Βάιλ.
● Υπάρχει κάποια φράση που συμβολίζει για σας το νόημά του;
Οι φράσεις που ξεχωρίζω είναι οι πρώτες γραμμές του έργου. Ανήκουν στον χαρακτήρα που υποδύομαι, τον Φάττυ: «Πρέπει να προχωρήσουμε… Αλλά δεν μπορούμε να προχωρήσουμε… Τότε μήπως πρέπει να γυρίσουμε πίσω… Αλλά είναι αδύνατον να γυρίσουμε πίσω…». Αυτό το αδιέξοδο, ειπωμένο με τόσο απλό τρόπο, με γοητεύει, μου δίνει το στίγμα του έργου και με τοποθετεί ως ρόλο μέσα στο σύμπαν της παράστασης. Είναι ένα αδιέξοδο που διέπει όλο το Μαχαγκόννυ και ως πόλη και φυσικά ως έργο. «Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ» είναι ένα απαισιόδοξο έργο. Αναδεικνύει σκοτεινές πλευρές του ανθρώπου, τη ματαιοδοξία, την αλαζονεία, την απληστία και δυστυχώς αποδεικνύεται να μας αφορά ακόμα σήμερα. Συμβολίζει την εξέλιξη, που όμως ποτέ δεν είναι αρκετή για την ευημερία, την ελπίδα. Δεν μπορώ να μη δω το έργο ως μια αναγωγή σε όλη την πορεία του ανθρώπου μέσα στη γραμμή της ιστορίας του, της ατομικής και της συλλογικής εξέλιξής του.
Τάσος Αποστόλου
● Τι είναι για σας το «Μαχαγκόννυ»;
Το «Μαχαγκόννυ» είναι ένα έργο ανατριχιαστικά επίκαιρο. Σηματοδοτεί την εποχή του, αλλά ταυτόχρονα διαβλέπει αυτό που μέλλεται. Σήμερα ζούμε αυτό που το «Μαχαγκόννυ» εντόπισε αλλά και ταυτόχρονα προέβλεψε. Ζούμε τα όρια της απληστίας, της αλαζονείας, της εγωκεντρικότητας και κυρίως της αδυναμίας πλέον να αντεπεξέλθουμε σε έναν κόσμο που εμείς φτιάξαμε. Είναι σκληρό και ταυτόχρονα ειρωνικό. Εχεις την εντύπωση ότι απευθύνεται στο κοινό με ένα ειρωνικό χαμόγελο, δείχνοντάς του με απλότητα, σκληρότητα και κάποιες λίγες φορές με καλοσύνη τις πράξεις του σε έναν τεράστιο καθρέφτη.
● Ποια φράση ξεχωρίζετε από αυτό;
Η φράση με την οποία κλείνει το έργο: Können uns und euch und niemand helfen (σε κάπως ελεύθερη μετάφραση: εμάς, εσάς, κανέναν δεν μπορεί κάποιος να βοηθήσει). Μπορεί να είναι μια φράση σκληρή αλλά είναι και μια φράση που διαπερνά όλο το έργο. Το χαρακτηρίζει, αλλά λειτουργεί και συμπερασματικά σε όλα όσα το έργο δηλώνει.
ΠΗΓΗ: Εφσυν
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου