Τα «άχρηστα» και «περιττά» πράγματα δίνουν νόημα στη ζωή Του Τάσου Τσακίρογλου

 Τα «άχρηστα» και «περιττά» πράγματα δίνουν νόημα στη ζωή

Του Τάσου Τσακίρογλου

Ο Νούτσιο Ορντινε, καθηγητής ιταλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας, έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο βιβλίο, 220 σελίδων, με τίτλο «Η χρησιμότητα του άχρηστου» (εκδόσεις Αγρα), στην ομορφιά των «άχρηστων γνώσεων», οι οποίες παρ’ όλα αυτά ικανοποιούν την περιέργειά μας και μοιάζουν να κάνουν τη διαφορά. Η χρησιμοθηρία είναι η ασθένεια που ταλανίζει εδώ και αιώνες τις κοινωνίες μας. Τα πάντα προσεγγίζονται από μια ωφελιμιστική σκοπιά, ακόμα και οι άνθρωποι. Το πρώτο ερώτημα που θέτουμε συνήθως είναι: Τι θα κερδίσω εγώ απ’ αυτό; Σε τι θα μου χρησιμεύσει εκείνο; Πώς μπορώ να εκμεταλλευτώ τις ευκαιρίες που μου δίνονται και τους ανθρώπους που μου τις προσφέρουν;

Ωστόσο, όπως μας λέει ο Ορντινε, «σε όλη την ιστορία των επιστημών οι περισσότερες μεγάλες ανακαλύψεις, οι οποίες στη συνέχεια αποδείχθηκαν ευεργετικές για την ανθρωπότητα, έγιναν από άντρες και γυναίκες που δεν είχαν τη φιλοδοξία να είναι χρήσιμοι, αλλά παρακινήθηκαν από την επιθυμία να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους». Η αλήθεια είναι ότι πολλές από τις αρχαιολογικές ή επιστημονικές ανακαλύψεις έγιναν όχι από επαγγελματίες του κάθε κλάδου, αλλά από «ερασιτέχνες» και «χομπίστες», τους οποίους παρακινούσε η περιέργεια, η περίφημη curiositas, δηλαδή μια αναζήτηση ελεύθερη από κάθε ωφελιμιστική δέσμευση.

Ο Ορντινε μας θυμίζει ένα απόσπασμα από την ομιλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα στην τελετή βράβευσής του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2010: «Ενας κόσμος χωρίς λογοτεχνία θα μεταμορφωνόταν σε έναν κόσμο χωρίς επιθυμίες και ιδανικά και απειθαρχία, έναν κόσμο από άτομα που στερούνται αυτό που κάνει ανθρώπινο κάθε ανθρώπινο ον: την ικανότητα να ξεφύγει από τον εαυτό του και να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, κάτι πλασμένο από την άργιλο των ονείρων μας!».

Θα έλεγε κάποιος ότι η λογοτεχνία, όπως και η τέχνη γενικότερα είναι άχρηστα πράγματα, τα οποία θα μπορούσαμε να αποφύγουμε στη ζωή μας, προκειμένου να ασχοληθούμε με πολύ πιο χρήσιμα πράγματα, όπως αυτό της απόκτησης αντικειμένων και πλούτου. Ομως ο αγώνας για τη συσσώρευση αγαθών και περιουσίας ουσιαστικά φτωχαίνει την ανθρώπινη ζωή, την οποία οδηγεί στην αφυδάτωση και στον πνευματικό θάνατο. Δείτε την κατάσταση όλων αυτών των «επενδυτών» και των «σούπερ πλουσίων» και θα καταλάβετε σε τι σχιζοφρένεια ζουν. Η μανία για συσσώρευση και αποθησαυρισμό τούς καταντά να αισθάνονται σαν μικροί θεοί, με απόλυτη εξουσία πάνω στη γη και στους ανθρώπους της. Δείτε τον σκυλοκαβγά του Ελον Μασκ με τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ για το εάν θα παλέψουν σε ένα κλουβί ή τον αμετροεπή Τζεφ Μπέζος με το γιοτ των 500 εκατομμυρίων δολαρίων. Δείτε τη σπατάλη για τον «διαστημικό τουρισμό» ή για το δικαίωμα να φυτεύουν τσιπάκια στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ ντε Μοντέν ήδη από τον 16ο αιώνα είχε αντιληφθεί το νόημα, δηλώνοντας πως «είναι η απόλαυση ενός πράγματος, όχι η κατοχή του που μας κάνει ευτυχισμένους»! Είναι οι περίπατοι στη φύση που μας προσφέρουν ικανοποίηση και όχι η κατοχή 100.000 στρεμμάτων γης. Είναι το παιχνίδι με τα ζώα και η αγάπη που αυτά σου ανταποδίδουν και όχι η φυλάκισή τους σε ζωολογικούς κήπους και τσίρκο ή ο βασανισμός τους δήθεν για καλό της επιστήμης. Όπως έλεγε και ο Ιονέσκο, «αν θεωρούμε απαραίτητο η τέχνη να χρησιμεύει σε κάτι, θα πω πως πρέπει να χρησιμεύει για να διδάξει στον κόσμο πως υπάρχουν δραστηριότητες που δεν χρησιμεύουν σε τίποτα και ότι είναι απαραίτητο να υπάρχουν!».

ΠΗΓΗ: Εφσυν