Transatlantic: Μασσαλία, το λιμάνι της αγωνίας Της Μαριάννας Τζιαντζή

 Transatlantic: Μασσαλία, το λιμάνι της αγωνίας

Της Μαριάννας Τζιαντζή

Μια σειρά του Netflix με έμμεσες αναλογίες με το σήμερα, καθώς χιλιάδες πρόσφυγες θαλασσοπνίγονται στη Μεσόγειο.

Μασσαλία, 1940-41: ο τόπος και ο χρόνος όπου εκτυλίσσεται η νέα σειρά επτά επεισοδίων του Netflix. Η Έκτακτη Επιτροπή Σωτηρίας, μια ΜΚΟ θα λέγαμε, με επικεφαλής έναν εμπνευσμένο Αμερικανό δημοσιογράφο, τον Βέριαν Φράι, προσπαθεί να εξασφαλίσει βίζα για τους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που είναι αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν την Ευρώπη για να μην πέσουν στα χέρια των ναζί. Η αμερικανική κυβέρνηση, απρόθυμη να μπει στον πόλεμο, παραχωρεί βίζες με το σταγονόμετρο, προτιμώντας τους «επώνυμους», τους καλλιτέχνες και τους φημισμένους επιστήμονες.

Η σειρά, που είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, φέρνει στο νου μια άλλη θρυλική ταινία του 1976, Το πλοίο των καταραμένων, που αφηγείται την περιπέτεια χιλίων περίπου Εβραίων που ξεκίνησαν το 1939 με ένα πλοίο από το Αμβούργο και προορισμό την Αμερική, όπου δεν πάτησαν το πόδι τους ποτέ. Αναγκάστηκαν, έτσι, να διασχίσουν για δεύτερη φορά τον Ατλαντικό, καταλήγοντας στην Αμβέρσα του Βελγίου. Άγνωστη η τελική μοίρα των επιζώντων. Ανάλογα δράματα περιγράφει και ο Έριχ Μάρια Ρέμαρκ σε τρία μυθιστορήματά του.

Σκοτεινή η εποχή εκείνης της προσφυγικής κρίσης, όμως η σειρά είναι λουσμένη στο φως της Μεσογείου, με το γαλάζιο της θάλασσας να υπόσχεται την ελευθερία — μια ελευθερία που δεν θα έρθει για όλους. Ο Φράι έχει να αντιπαλέψει την εχθρική στάση της κυβέρνησης του Βισύ και την αδιαλλαξία της αμερικανικής κυβέρνησης, που σε ένα χρόνο θα τον ανακαλέσει στις ΗΠΑ κρίνοντας επιζήμια τη δράση της επιτροπής του. Πάντως, μέσα σε ένα έτος, ο Φράι κατάφερε να διασώσει περίπου 2.000 πρόσφυγες.

Λαμπερό δεν είναι μόνο το τοπίο αλλά και τα πρόσωπα που κινούνται γύρω από τον Φράι, ίσως γιατί έτσι προσελκύεται η προσοχή των τηλεθεατών. Στον περίγυρο του αντιφασίστα Αμερικανού βρίσκονται σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων, αλλά κυρίως παράγοντες και δημιουργοί από τον χώρο των εικαστικών τεχνών: ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μαξ Ερνστ, ο Μαρκ Σαγκάλ, η Πέγκι Γκουγκενχάιμ, ενώ με σεβασμό περιγράφονται οι τελευταίες μέρες και ώρες του Βάλτερ Μπένγιαμιν, που αυτοκτόνησε στη χώρα των Βάσκων, μην αντέχοντας να συνεχίσει τη βασανιστική διαδρομή του μαζί με άλλους πρόσφυγες που τα κατάφεραν. Για τον σπουδαίο συγγραφέα και επαναστάτη Βικτόρ Σερζ ακούμε δια στόματος Μπρετόν, αλλά δεν τον βλέπουμε. Πάντως, ήταν και αυτός ένας από εκείνους που διέσωσε ο Φράι στη Μασσαλία, αν και η σύντροφός του και η κόρη του έμειναν πίσω στη Γαλλία. Αυτό που συνέβη τότε δεν ήταν brain drain (διαρροή εγκεφάλων) αλλά art drain, μαζική διαφυγή καλλιτεχνών που αναζωογόνησαν το αμερικανικό καλλιτεχνικό τοπίο και κατέστησαν τη Νέα Υόρκη μητρόπολη της αγοράς έργων τέχνης, εκτοπίζοντας το Παρίσι.

Σήμερα, χιλιάδες πρόσφυγες θαλασσοπνίγονται στη Μεσόγειο και στα δικά μας νερά. Αυτοί δεν θέλουν να φύγουν από μια Ευρώπη στις παραμονές του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, αλλά να φτάσουν στην Ευρώπη, όμως τα τείχη που αντικρίζουν είναι λίγο-πολύ τα ίδια. Ανάμεσά τους δεν συναντάμε «διάσημους» και πρωτοκλασάτους, όπως συνέβαινε στη Μασσαλία με τον Φράι, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ζουν μια ανάλογη τραγωδία.

ΠΗΓΗ: Πριν