Υπάρχει έξοδος από το τούνελ της σύγχυσης; Του Τάσου Τσακίρογλου

 Υπάρχει έξοδος από το τούνελ της σύγχυσης;

Του Τάσου Τσακίρογλου

Σήμερα θα μιλήσω για ένα παλαιότερο βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το 2019, αλλά μόλις τώρα αντιλήφθηκα την ύπαρξή του και κατάφερα να το διαβάσω. Πρόκειται για το «Νέα Σκοτεινή Εποχή» του Βρετανού συγγραφέα και καλλιτέχνη Τζέιμς Μπριντλ (James Brindle). Ο συγγραφέας μάς καλεί σε ένα γοητευτικό, όσο και τρομακτικό, ταξίδι στις αθέατες πλευρές του ψηφιακού σύμπαντος, θέλοντας να μας προειδοποιήσει για τους κινδύνους, αλλά και τις δυνατότητες της νέας αυτής εποχής.

Ο Μπριντλ επισημαίνει την έμφυτη τάση του ανθρώπινου εγκεφάλου προς την ελάσσονα προσπάθεια. «Όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν περίπλοκα προβλήματα, ειδικά εάν βρίσκονται κάτω από την πίεση του χρόνου, προσπαθούν να καταβάλουν την ελάχιστη γνωστική εργασία για να τα καταφέρουν και προτιμούν τις στρατηγικές εκείνες που μπορούν εύκολα να υιοθετήσουν και να δικαιολογήσουν», υπογραμμίζει. Αυτό βεβαίως τους κάνει πιο ευάλωτους και τρωτούς σε κάθε λογής εύκολες απαντήσεις, μανιχαϊστικές επιλογές και θεωρίες συνωμοσίας.

Αναφερόμενος στην ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας και στη διαρκώς αυξανόμενη περιπλοκότητα του κόσμου γύρω μας, λέει ότι «ζούμε σε έναν κόσμο, όχι στο μέλλον αλλά ακριβώς τώρα, όπου δεν καταλαβαίνουμε τις δικές μας δημιουργίες». Κάποτε γνωρίζαμε τις βασικές αρχές λειτουργίας ενός αυτοκινήτου, του ραδιοφώνου ή της τηλεόρασης. Σήμερα όμως με την επιστήμη της πληροφορικής και των υπολογιστών να τρέχει με ταχύτητες φωτός, απλώς παραδεχόμαστε την άγνοιά μας και φετιχοποιούμε αντικείμενα όπως το smartphone, το οποίο ενσωματώνει αλλεπάλληλες εφαρμογές: από το GPS με τη βοήθεια δορυφόρων, μέχρι την οθόνη αφής και το διαδίκτυο.

Το ίδιο -και περισσότερο- συμβαίνει με φαινόμενα οικουμενικά, όπως για παράδειγμα η κλιματική αλλαγή ή οι πανδημίες όπως αυτή του κορονοϊού. Αδυνατούμε απλώς να αντιληφθούμε πώς προκύπτουν, από τι εξαρτώνται και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν. Αυτό μας καθηλώνει σε μια παθητική στάση, όπου αναμένουμε κάποια παρέμβαση από έναν από μηχανής θεό. Ο θεός αυτός υποτίθεται ότι είναι η τεχνολογία, στην οποία επενδύουμε όλες μας τις ελπίδες για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους. Ετσι, τα προβλήματα που γεννά η τεχνολογία σε κοινωνικό επίπεδο αναμένουμε να τα λύσει η ίδια η τεχνολογία, η οποία παραμένει ανεξέλεγκτη ή στα χέρια κερδοσκόπων και τζογαδόρων, όπως ο Ελον Μασκ. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο φαύλος κύκλος κλείνει, εγκλωβίζοντάς μας μέσα του.

Ο συγγραφέας σκιαγραφεί και ένα άλλο παράδοξο, το οποίο περιγράφει ως «λούπα ανατροφοδότησης»: Οσο λιγότερο καταλαβαίνουμε τον περίπλοκο κόσμο, τόσο περισσότερο οδηγούμαστε στην αναζήτηση πληροφοριών, η οποία, όμως, θολώνει περαιτέρω την κατανόησή μας. «Η αφθονία της πληροφορίας δεν παράγει περισσότερη διαύγεια, αλλά περισσότερη σύγχυση», μας λέει. Και αυτό είναι το πλέον παράξενο: Ποτέ στην Ιστορία της ανθρωπότητας δεν είχαμε μεγαλύτερη πληροφόρηση και ποτέ άλλοτε δεν βρισκόμασταν σε τόσο μεγάλη σύγχυση! Στην κυριολεξία «πνιγόμαστε» σε έναν ωκεανό πληροφοριών, τις οποίες όμως αδυνατούμε να επεξεργαστούμε για να καταλήξουμε σε μια κατανόηση του κόσμου μας.

Το βιβλίο όμως δεν αποπνέει μόνο απαισιοδοξία. Ο Μπριντλ τονίζει ότι το παιχνίδι δεν έχει χαθεί: «Αν είμαστε πραγματικά ικανοί να ξανασκεφτούμε με νέους τρόπους, τότε είμαστε επίσης ικανοί να ξανασκεφτούμε τον κόσμο και έτσι να τον κατανοήσουμε και να ζήσουμε εντός του διαφορετικά». Το θέμα είναι εάν θέλουμε!

ΠΗΓΗ: Εφσυν