Το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» της εκμετάλλευσης στις πλατφόρμες

 Το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» της εκμετάλλευσης στις πλατφόρμες

Η οικονομία των πλατφορμών στην ΕΕ αναπτύσσεται ταχέως. Από περίπου 3 δισ. € το 2016 (εκτίμηση), τα έσοδα ανήλθαν σε 14 δισ. € το 2020. Περισσότερες από 500 ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας λειτουργούν πλέον στην ΕΕ.

Παρότι οι περισσότερες πλατφόρμες που λειτουργούν στην ΕΕ δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη, ανταγωνίζονται τις διεθνείς πλατφόρμες, οι οποίες εδρεύουν κυρίως στη Βόρεια Αμερική.

Ο αγώνας των διανομέων στη «Wolt» αποκαλύπτει την υποκρισία των αστικών κομμάτων, όταν αυτά εμφανίζονται σαν υπερασπιστές των εργαζομένων, ενώ εμπλουτίζουν διαρκώς το αντεργατικό νομικό οπλοστάσιο για να «νομιμοποιήσουν» καθετί που σκαρφίζονται οι εργοδότες, πάντα στη «σφαίρα» της έντασης εκμετάλλευσης.

Η υποκρισία μάλιστα περιλαμβάνει την καραμέλα των «βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών». Για παράδειγμα, η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ επικαλείται αυτές τις «πρακτικές» όταν νομοθετεί, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ, στην κούφια του αντιπαράθεση, την κατηγορεί ότι ...απομακρύνεται απ' αυτές.

Αποκαλυπτικά είναι όμως τα στοιχεία που δίνει η ίδια η ΕΕ για το τι συμβαίνει σε αυτού του είδους την εργασία, που την ονομάζουν «οικονομία των ψηφιακών πλατφορμών».

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι το 2022 στην ΕΕ απασχολούνταν 28,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις πλατφόρμες «σχεδόν όσοι είναι και οι εργαζόμενοι στον τομέα της μεταποίησης (29 εκατομμύρια)». Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί και να φτάσει «σε 43 εκατομμύρια το 2025, σημειώνοντας αύξηση κατά 52% σε τρία έτη»!

Χαρακτηριστικές για τους άθλιους όρους εργασίας είναι οι εξής διαπιστώσεις:

Το 55% εξ αυτών εισπράττουν λιγότερο από το καθαρό ελάχιστο ωρομίσθιο στη χώρα όπου εργάζονται, όπου αυτό έχει καθοριστεί.

Το  41% του χρόνου εργασίας τους δεν αμείβεται (για παράδειγμα, εργασίες που σχετίζονται με την έρευνα, αναμονή για αναθέσεις, παρακολούθηση αγγελιών κ.τ.λ.).

Οι περισσότεροι έχουν υπερεπαρκή προσόντα για το είδος της εργασίας που εκτελούν. Η πλειονότητα των υπηρεσιών παρέχεται σε μεμονωμένους πελάτες.

Υπενθυμίζουμε ότι αυτά τα ομολογεί η Ευρωπαϊκή Ένωση...

Τέλος, από το σύνολο των 28,3 εκατομμυρίων εργαζομένων τα 26,3 εκατομμύρια (93%!) αντιμετωπίζονται σαν αυτοαπασχολούμενοι και μόνο τα 2 εκατομμύρια (7%!) ως εργαζόμενοι με σχέση εξαρτημένης εργασίας. Από το σύνολο των αυτοαπασχολουμένων η ΕΕ θεωρεί ότι μόλις τα 5 εκατομμύρια έχουν «ταξινομηθεί» λάθος και θα έπρεπε να θεωρούνται υπάλληλοι...

Τα παραπάνω αποκαλύπτουν το τι εννοεί π.χ. ο ΣΥΡΙΖΑ ως «προστασία των εργαζομένων στις πλατφόρμες», υπερασπιζόμενος τη νομοθετική πρωτοβουλία της ΕΕ που παρουσίασε τον Δεκέμβρη του 2021. Τι λέει ο ΣΥΡΙΖΑ, αντιγράφοντας την ΕΕ; Οτι «οι περισσότεροι από αυτούς (τους αυτοαπασχολούμενους στις πλατφόρμες) είναι πραγματικά αυτόνομοι στην εργασία τους και μπορούν να χρησιμοποιήσουν την εργασία σε πλατφόρμα ως τρόπο ανάπτυξης των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων»!

Έτσι εξηγείται που ο ΣΥΡΙΖΑ όταν ήταν στην κυβέρνηση σφύριζε αδιάφορα για τη δράση μεγάλων επιχειρήσεων, μεταξύ αυτών και της «Wolt», που έκανε προσλήψεις εργαζομένων αλλά τους αποκαλούσε εξαρχής «συνεργάτες», θεωρώντας τους αυτοαπασχολούμενους.

Για αυτόν τον λόγο και όταν η ΝΔ πήρε την κυβερνητική σκυτάλη από τον ΣΥΡΙΖΑ, με τον νόμο - έκτρωμα του Χατζηδάκη, και συγκεκριμένα με το άρθρο 69 ενίσχυσε το καθεστώς της αυτοαπασχόλησης, θέτοντας τάχα κριτήρια για το πότε θεωρείται αυτοαπασχολούμενος ο εργαζόμενος. Πρόκειται για κριτήρια όπως το «να χρησιμοποιεί (η εταιρεία) υπεργολάβους ή υποκατάστατους για να παρέχουν τις υπηρεσίες που έχει αναλάβει να προσφέρει», που έστρωσαν το έδαφος για την εμφάνιση των «διαχειριστών» που αναλαμβάνουν το έργο της διανομής από τη «Wolt». Είναι αυτοί που έχουν στη δούλεψή τους εκατοντάδες εργαζόμενους τους οποίους ξεζουμίζουν, άγνωστο κάτω από ποιες συνθήκες, αφού το τοπίο είναι πλήρως ανεξέλεγκτο.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Uber, Ντάρα Χοσροβσάχι, συνηθίζει να κυκλοφορεί απευθείας έγγραφα στους επιτρόπους της Ε.Ε., ενώ καταγράφεται και ένας εντυπωσιακός αριθμός συναντήσεων μεταξύ στελεχών πλατφορμών και ευρωβουλευτών ή επιτρόπων. Αυτές οι επαφές δεν είναι παράνομες, αποδεικνύουν όμως ότι οι πλατφόρμες γνωρίζουν πολύ καλά τους θεσμούς: για παράδειγμα, ο επικεφαλής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στην Uber ήταν στο παρελθόν βοηθός ευρωβουλευτή.

Ένα άλλο εργαλείο που χρησιμοποιούν οι πλατφόρμες είναι η πληρωμή για «ακαδημαϊκές» μελέτες: η συνάδελφός μου Καρίμα Ντέλι, πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού, παρουσίασε μια μελέτη για την κινητικότητα στην οποία το όνομα Uber αναφέρθηκε 110 φορές. Αυτές είναι μελέτες που φαίνονται ανεξάρτητες, αλλά στην πραγματικότητα ανατίθενται από πλατφόρμες για να υποστηρίξουν τα επιχειρήματά τους.

Μετά από μήνες επίπονων διαπραγματεύσεων, ο πολυσυζητημένος και πολιτικά ευαίσθητος φάκελος των εργαζομένων στις πλατφόρμες εγκρίθηκε τελικά στην ολομέλεια την Πέμπτη (2 Φεβρουαρίου), με 376 υπέρ και 212 κατά.

Το κείμενο κατοχυρώνει ένα νομικό τεκμήριο απασχόλησης για τους αυτοαπασχολούμενους εργαζόμενους σε πλατφόρμες και ενισχύει τα δικαιώματα και την προστασία των εργαζομένων απέναντι στην αλγοριθμική διαχείριση.

Λίγα λεπτά πριν από την ψηφοφορία, η κεντροαριστερή νομοθέτης Elisabetta Gualmini, η οποία πρωτοστάτησε στις εργασίες για τον φάκελο, προειδοποίησε τους συναδέλφους της να μην πιστέψουν την αφήγηση των πλατφορμών ότι το κείμενο «δημιουργεί ένα γενικό τεκμήριο απασχόλησης: δεν είναι αλήθεια και είναι αδύνατο, τόσο νομικά όσο και τεχνικά».

Οι ευρωβουλευτές της κορυφαίας επιτροπής EMPL υιοθέτησαν τη θέση τους στις 12 Δεκεμβρίου – μετά από μήνες επίπονων διαπραγματεύσεων, τις οποίες ο Gualmini είχε περιγράψει ως «εξαιρετικά λεπτές και ευαίσθητες».

Αντί για ένα σύνολο κριτηρίων που θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν ένα νομικό τεκμήριο απασχόλησης, όπως θεσπίζεται στην πρόταση της Επιτροπής, ο εισηγητής μετατόπισε το επίκεντρο στην πραγματική συμβατική σχέση μεταξύ της πλατφόρμας και του εργαζομένου.

Ως εκ τούτου, τα κριτήρια δεν περιλαμβάνονται πλέον στο κείμενο που καθοδηγεί το τεκμήριο, αλλά αντ’ αυτού ενημερώνουν πλέον τις διαδικασίες αντίκρουσης των πλατφορμών, όταν πιστεύουν ότι ένας εργαζόμενος είναι στην πραγματικότητα «πραγματικά» αυτοαπασχολούμενος.

Η πλήρης κατάργηση των κριτηρίων επικρίθηκε έντονα από πλατφόρμες όπως η Uber και η Deliveroo, οι οποίες υποστήριξαν ότι θα επιφέρει νομική αβεβαιότητα και θα προκαλέσει μαζική επανακατάταξη των εργαζομένων, οδηγώντας σε απώλεια θέσεων εργασίας.

Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται στο Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ, όπου δεν έχει βρεθεί ακόμη γενική προσέγγιση.

Ο αγώνας για τη δικαίωση και ως προς τον χαρακτήρα της σχέσης εργασίας των εργαζομένων στις πλατφόρμες αλλά και για τις εργασιακές τους συνθήκες και το ύψος της αμοιβής τους θα είναι μακρύς και επίμονος. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η σωτηρία τους δεν θα έρθει ούτε από τις Βρυξέλλες, ούτε από τις εκλογές, ούτε πολύ περισσότερο από τον ουρανό. Ο αγώνας αυτός θα είναι δικός τους πρώτα και κύρια αλλά και δικός μας.

Επιμέλεια: Ν.Π.

ΠΗΓΗ: Ριζοσπάστης, ΕΕ, dailytaxinews.gr, Euractiv