Pandora papers: δεν τους φτάνει η φοροδιαφυγή ή η φοροαποφυγή κρύβουν και στις offshore τον λεηλατημένο κοινωνικό πλούτο

 Pandora papers: δεν τους φτάνει η φοροδιαφυγή ή η φοροαποφυγή κρύβουν και στις offshore τον λεηλατημένο κοινωνικό πλούτο

Μόλις πέντε χρόνια μετά τα Panama Papers που αποκαλύφθηκαν το 2016 και προκάλεσαν μέχρι και κατάρρευση κυβερνήσεων (Ισλανδία και Πακιστάν), έρχονται στο φως της δημοσιότητας τα Pandora Papers.

Σε μία από τις μεγαλύτερες διαρροές οικονομικών εγγράφων αποκαλύπτονται ο μυστικός πλούτος και οι συναλλαγές εκατομμυριούχων παγκόσμιων ηγετών, πολιτικών, επιχειρηματιών και διασημοτήτων. Περίπου 35 σημερινοί και πρώην ηγέτες κρατών και περισσότεροι από 300 κρατικοί λειτουργοί εμφανίζονται σε αρχεία υπεράκτιων (offshore) εταιρειών.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ανάμεσα στους ανθρώπους που έκρυψαν περιουσιακά στοιχεία σε υπεράκτιες εταιρείες συγκαταλέγονται και 283 περιπτώσεις Ελλήνων.

To δημοσιογραφικό δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists έχει ερευνήσει συνολικά 11,9 εκατομμύρια εμπιστευτικά έγγραφα τα προηγούμενα δύο χρόνια. Τη δημοσιογραφική ομάδα αποτελούν πάνω από 650 άτομα από 117 χώρες και 150 διαφορετικά μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο. 6,5 εκατομμύρια φάκελοι διέρρευσαν προέρχονται από 14 παρόχους υπηρεσιών για offshore εταιρείες και φέρνουν στο φως περισσότερες από 29.000 υπεράκτιες εταιρείες.

Τα 11,9 εκατομμύρια αρχεία των Pandora Papers προήλθαν από 14 διαφορετικές εταιρείες υπεράκτιων υπηρεσιών σε ένα συνονθύλευμα αρχείων και μορφών-ακόμη και μελάνης σε χαρτί-παρουσιάζοντας μια τεράστια πρόκληση διαχείρισης δεδομένων.

Η συλλογή δεδομένων 2,94 terabyte εκθέτει τα υπεράκτια μυστικά των πλούσιων ελίτ από περισσότερες από 200 χώρες και περιοχές. Αυτοί είναι άνθρωποι που χρησιμοποιούν φορολογικούς και μυστικούς παραδείσους για να αγοράσουν ακίνητα και να κρύψουν περιουσιακά στοιχεία, πολλοί αποφεύγουν τους φόρους και ακόμη χειρότερα. Περιλαμβάνουν περισσότερους από 330 πολιτικούς και 130 δισεκατομμυριούχους του Forbes, καθώς και διασημότητες, απατεώνες, εμπόρους ναρκωτικών, μέλη της βασιλικής οικογένειας και ηγέτες θρησκευτικών ομάδων σε όλο τον κόσμο.

Ενώ μερικά από τα αρχεία χρονολογούνται στη δεκαετία του 1970, τα περισσότερα από αυτά που εξετάστηκαν από το ICIJ δημιουργήθηκαν μεταξύ 1996 και 2020. Καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων: τη δημιουργία εταιρειών κελύφους, ιδρυμάτων και καταπιστευμάτων. τη χρήση τέτοιων οντοτήτων για την αγορά ακινήτων, σκαφών αναψυχής, αεροσκαφών και ασφάλισης ζωής · τη χρήση τους για την πραγματοποίηση επενδύσεων και τη μεταφορά χρημάτων μεταξύ τραπεζικών λογαριασμών · προγραμματισμός ακινήτων και άλλα θέματα κληρονομιάς · και την αποφυγή φόρων μέσω σύνθετων χρηματοοικονομικών σχεδίων. Ορισμένα έγγραφα συνδέονται με οικονομικά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Η έρευνα των Pandora Papers αποκαλύπτει επίσης πώς οι τράπεζες και τα δικηγορικά γραφεία συνεργάζονται στενά με υπεράκτιους παρόχους υπηρεσιών για τον σχεδιασμό σύνθετων εταιρικών δομών. Τα αρχεία δείχνουν ότι οι πάροχοι δεν γνωρίζουν πάντα τους πελάτες τους, παρά τη νομική υποχρέωσή τους να φροντίζουν να μην συναλλάσσονται με άτομα που ασχολούνται με αμφίβολες συναλλαγές.

Η έρευνα αναφέρει επίσης πώς οι πάροχοι εμπιστοσύνης των ΗΠΑ εκμεταλλεύτηκαν τους νόμους ορισμένων κρατών που προωθούν το απόρρητο και βοηθούν πλούσιους πελάτες στο εξωτερικό να κρύψουν τον πλούτο τους για να αποφύγουν τους φόρους στις χώρες καταγωγής τους.

Πως στήνεται το κόλπο

Με αρχικό κεφάλαιο λίγων εκατοντάδων δολαρίων, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συστήσουν μία offshore εταιρεία, η ιδιοκτησία της οποίας παραμένει μυστική. Εναλλακτικά, με ένα κεφάλαιο από 2.000 έως 25.000 δολάρια, μπορούν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα καταπιστευτικής διαχείρισης, το οποίο τους επιτρέπει να ελέγχουν τα χρήματά τους, χωρίς ωστόσο να θεωρούνται νομικά υπεύθυνοι για τις συναλλαγές τους. Με λίγη «δημιουργική λογιστική», τα περιουσιακά στοιχεία προστατεύονται από πιστωτές, δικαστικούς κλητήρες, φοροελεγκτές ή πρώην συζύγους. Σε πολλές χώρες, η ίδρυση offshore εταιρειών και η διενέργεια συναλλαγών μέσω φορολογικών παραδείσων είναι απολύτως νόμιμη. Ωστόσο, είναι μία πρακτική που προκαλεί έντονη κριτική.

Σύμφωνα με τον Γκάμπριελ Τσούκμαν, επίκουρο καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, το 10% του παγκοσμίως παραγόμενου πλούτου βρίσκεται σήμερα «κρυμμένο» σε φορολογικούς παραδείσους. Το ακριβές ποσό παραμένει άγνωστο. Έρευνα του ΟΟΣΑ το 2020 κάνει λόγο για τουλάχιστον 11,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συνήθως η κοινή γνώμη συνδέει τους φορολογικούς παραδείσους με εξωτικούς προορισμούς στην Καραϊβική, αλλά τα Pandora Papers αποδεικνύουν ότι το ίδιο σύστημα λειτουργεί με επιτυχία και αλλού, για παράδειγμα στη Σιγκαπούρη, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία, στο Χονγκ Κονγκ, ακόμη και σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ.

Σε προηγούμενες έρευνες του ICIJ, συμπεριλαμβανομένων των Paradise Papers του 2017, η διαρροή προήλθε από μια διάσημη δικηγορική εταιρεία με μεγαλύτερη εταιρική πρακτική, την Appleby. Ως αποτέλεσμα, τα δεδομένα περιλάμβαναν περισσότερα έγγραφα σχετικά με τις πολυεθνικές. Οι Βερμούδες και τα Νησιά Καϊμάν, που είναι δημοφιλείς παράδεισοι για εταιρείες, ήταν μεταξύ των δικαιοδοσιών με μεγάλη παρουσία σε εκείνη τη διαρροή.

Όσον αφορά τους Αμερικανούς υπηκόους, η ICIJ εντόπισε περισσότερες από 700 εταιρείες με πραγματικούς ιδιοκτήτες που συνδέονται με τις ΗΠΑ στα έγγραφα της Πανδώρας. Οι Αμερικανοί ήταν επίσης μεταξύ των 20 κορυφαίων εθνικοτήτων που εκπροσωπούνται στα δεδομένα. Στα έγγραφα Pandora, η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αργεντινή, η Κίνα και η Βραζιλία, συγκαταλέγονται στις χώρες με τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση των πραγματικών ιδιοκτητών.

Στα Paradise Papers, οι Αμερικανοί πολίτες είχαν μεγαλύτερη σχετική παρουσία.

Όσον αφορά την Κύπρο, τα Pandora Papers κάνουν αναφορά και στο πρώην δικηγορικό γραφείο του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη σε σχέση με απόκρυψη της πραγματικής ταυτότητας ιδιοκτήτη εταιρειών offshore, ενός αμφιλεγόμενου Ρώσου πολιτικού, κάτι που το δικηγορικό γραφείο αρνείται.

Με δήλωσή του στον Guardian και το BBC και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης τονίζει ότι υπήρξε κάτοχος μετοχών σε αυτήν την εταιρεία μέχρι την εκλογή του ενώ δεν είχε κανέναν ενεργό ρόλο στη νομική εταιρεία από όταν έγινε ηγέτης της αντιπολίτευσης το 1997.

«Δεν έχω γνώση και θα ήταν αδύνατο για μένα να γνωρίζω και να είμαι σε θέση να απαντήσω σε οποιαδήποτε κατηγορία αφορά το χειρισμό των υποθέσεων της πρώην εταιρείας μου», σημειώνεται στη δήλωση του Προέδρου Αναστασιάδη προς την εφημερίδα. Προσθέτει ότι η σχέση του με τον κ. Λεμπεντεφ ήταν «εγκάρδια» αλλά ποτέ σχέση δικηγόρου-πελάτη.

Ο Guardian σχολιάζει πως δεν υπάρχει υπόνοια περί ανάμειξης του Προέδρου στις δραστηριότητες του νομικού γραφείου, αλλά αμφισβητεί τη σύνεση της απόφασης να επιτρέψει στο γραφείο να συνεχίσει να χρησιμοποιεί το όνομά του, «την ώρα που προφανώς δεν είχε ούτε επίβλεψη, ούτε έλεγχο».

Τα έγγραφα που διέρρευσαν περιλαμβάνουν πληροφορίες για περισσότερους από 90 Ελβετούς συμβούλους - νομικές, συμβολαιογραφικές και συμβουλευτικές εταιρείες - των οποίων ο ρόλος στο υπεράκτιο σύστημα συχνά αποκρύπτεται από πιο ορατούς παράγοντες, όπως οι τράπεζες, και από ένα μανδύα απορρήτου που τους επιτρέπει να λειτουργούν με μικρή ευθύνη.

  Δεν τους φτάνει που λεηλατούν μέσω της ιδιοκτησίας τους στα μέσα παραγωγής τον μόχθο δισεκατομμυρίων ανθρώπων, δεν τους φθάνει που το κράτος τους έχει θεσπίσει πολλούς τρόπους φοροαποφυγής ή φοροαπαλλαγών κλέβουν και με κάθε άλλο τρόπο που είναι στη διάθεση τους και αυτά τα ελάχιστα, σε σχέση με τα κέρδη τους, που έπρεπε να αποδώσουν. Οι αποκαλύψεις των Pandora papers όπως παλιότερα των panama papers, FinCen κλπ αφορούν μόνο ένα μικρό κομμάτι από τον λεηλατημένο κοινωνικό πλούτο. Μόνο η εργατική εξουσία θα μπορέσει να τους βάλει στη θέση τους. Στη φυλακή ή στη διάθεση της κοινωνίας ο προσωπικός τους μόχθος.