Ποιος φοβάται τους νέους; Του Κώστα Παλούκη

 Ποιος φοβάται τους νέους;

Του Κώστα Παλούκη Διδάκτορα Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας

Με то ξέσπασμα της πανδημί­ας η νεανική δραστηριό­τητα τέθηκε στο στό­χαστρο από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, το συμβού­λιο των ειδικών λοιμωξιολόγων και τα φιλοκυβερνητικά δημοσι­ογραφικά Μέσα.

Αρχικά οι συ­νάξεις σε πλατείες και δημόσιους χώρους, στη συνέχεια τα περί­φημα πάρτι και τέλος ακόμη και η νεανική ερωτική

δραστηριό­τητα του καλοκαιριού παρουσι­άζονται ως οι βασικότερες αιτί­ες της διάδοσης του κορονοϊού κατά το δεύτερο κύμα. Ο πρωθυπουργός απευθύνεται πατερνα­λιστικά και διδακτικά στους νέ­ους, ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας προχωρά σε συστά­σεις με αυστηρό ύφος και τα ειδησεογραφικά δελτία με μεγά­λους τίτλους αποκαλύπτουν τα παράνομα μυστικά πάρτι. Ειδι­κοί αναλυτές περιγράφουν την ειδική νεανική ψυχοσύνθεση και σχολιάζουν αρνητικά τη νεανι­κή κουλτούρα, τη δήθεν αίσθηση υπεροχής λόγω της μικρής επί­πτωσης στην υγεία, την έλλειψη ατομικής ευθύνης, την αδιαφο­ρία για το κοινωνικό σύνολο. Οι απλοί οπαδοί και φίλοι της κυ­βέρνησης, αλλά και όσοι ενστερ­νίζονται την κυβερνητική προπα­γάνδα ή τουλάχιστον μέρος της, εμφανίζονται ακόμη πιο σκληροί και αποκαλύπτουν με ωμά λόγια το «αποκρυπτογραφημένο» μή­νυμα: οι νέοι φταίνε.

Έχοντας πετύχει μέσω των ΜΜΕ -εξάλλου κόστισε αρκε­τά για να μη λειτουργεί αποτε­λεσματικά- την ιδεολογική συ­ναίνεση στην κατεύθυνση της απόκρουσης της νεανικής δραστηριότητας, η κυβέρνηση με αιχμή του δόρατος το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη εφάρ­μοσε εξαρχής ένα γενικευμένο σχέδιο σκληρής καταστολής της νεανικής κουλτούρας: επέμβα­ση σε πλατεία Αγίας Παρασκευ­ής, πλατεία Κυψέλης και πλατεία Καλλιθέας στη Θεσσαλονίκη, κα­θημερινή επέμβαση στην πλα­τεία Εξαρχείων και στους δρό­μους πέριξ. Συχνά έρχονται στη δημοσιότητα βίντεο που κατα­δεικνύουν τον υπερβάλλοντα ζήλο των αστυνομικών δυνάμε­ων, όπως εκείνο που κατέγραψαν περίοικοι με τα κινητά τους τη­λέφωνα και δείχνει την αναίτια επίθεση ομάδας αστυνομικών σε ζευγάρι εφήβων στην πλατεία Λάππα της Καρδίτσας. Μια σει­ρά από πρωτόγνωρα ακραία αυ­ταρχικά μέτρα, όπως η νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας, απο­σκοπούν, υποτίθεται, στην αντιμετώπιση αυτού του είδους νεα­νικής παραβατικότητας.

Πράγματι η διάδοση του κορονοϊού εντοπίζεται περισσό­τερο στις ηλικίες 17-30 χρό­νων. Ωστόσο δεν προκύπτει ότι τα πάρτι είναι η αιτία, ιδιαίτερα σε δημόσιους χώρους. Εξάλλου αναφερόμαστε στις πιο παραγω­γικές ηλικίες και μάλιστα στην αρχή της παραγωγικής ζωής του ανθρώπου. Οι νεανικές εργασίες είναι οι πιο εκτεθειμένες στον κορονοϊό, ενώ όταν η εργο­δοσία παραβιάζει τους κανονι­σμούς υγιεινής και ασφάλειας οι νέοι γίνονται πιο εύκολα θύματα του εργοδοτικού αυταρχισμού. Ταυτόχρονα οι νέοι είναι μαθη­τές, σπουδαστές ή φοιτητές και άρα περισσότερο εκτεθειμένοι σε χώρους με αυξημένη συγκέ­ντρωση, ειδικά οι μαθητές που μέχρι πρόσφατα παρακολου­θούσαν μαθήματα σε σχολείο, φροντιστήριο και ιδιαίτερα, ενώ ήταν υποχρεωμένοι να χρησιμο­ποιούν το λεωφορείο. Επίσης οι νέοι συνήθως δεν διαθέτουν ατο­μικό μέσο μεταφοράς και χρη­σιμοποιούν τα ΜΜΜ ή μοιράζονται από κοινού τα διαθέσιμα κοινά μέσα. Όταν δεν μένουν με τους γονείς, συνήθως συγκατοι­κούν, ενώ ακόμη και όταν μένουν με τους γονείς συχνά δεν διαθέ­τουν ευρυχωρία. Χαρακτηρίζο­νται από την ημιαπασχόληση ή την παρατεταμένη ανεργία - εί­ναι τα πρώτα θύματα αυτής της νέας κρίσης της πανδημίας. Ως εκ τούτου, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν ως μονάδες τις συ­νέπειες, καταφεύγοντας στην αλ­ληλεγγύη του φιλικού κύκλου και άρα στη συναναστροφή έξω από το στενό οικογενειακό περι­βάλλον, π.χ. για να μαγειρέψουν ή γενικά να μοιραστούν κάποια έξοδα. Τέλος, για να αντιμετω­πίσουν τις συνθήκες του εγκλει­σμού οι νέοι εκ των πραγμάτων κινούνται με μεγαλύτερη ευκο­λία στον δημόσιο χώρο και σε πιο ρευστές πληθυσμιακά ζώνες.

Όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με μια νεανική κουλτού­ρα απειθαρχίας ούτε με μια ασυ­νείδητη συμπεριφορά των νέων που δήθεν δεν καταλαβαίνουν από ατομική ή κοινωνική ευθύ­νη και δεν σέβονται τους κινδύ­νους που εγκυμονεί ο κορονοϊός για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Αντίθετα, οι εφαρμογές των πρω­τοκόλλων υγιεινής και ασφάλει­ας εν μέσω πανδημίας και οικο­νομικής κρίσης καθιστούν τους νέους την πιο ευάλωτη κοινωνι­κή ομάδα στη μόλυνση από τον κορονοϊό. Το πρόβλημα εδώ εί­ναι διπλό: πρώτον είναι κοινωνι­κό - ταξικό και δεύτερον τα κυ­βερνητικά πρωτόκολλα υγιεινής και ασφάλειας απέναντι στον κορονοϊό είναι ταξικά φτιαγμένα. Στην πράξη οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί και συστάσεις δεν εφαρ­μόζουν ούτε προβλέπουν συνθή­κες που ταιριάζουν στους νέους και στις φτωχές οικογένειες, ει­δικά εάν είναι οικογένειες νέων. Αντίθετα, τα πρωτόκολλα ται­ριάζουν σε μια ευκατάστατη πυ­ρηνική οικογένεια με ευρυχω­ρία και σταθερό εισόδημα. Για παράδειγμα μια ιχνηλατημένη επαφή που θα πρέπει να τεθεί σε καραντίνα προϋποθέτει μια σειρά από καθημερινούς αποκλεισμούς που είναι αδύνατον να εφαρμοστούν από έναν νέο εργαζόμενο ή φοιτητή.

Συγκεκριμένα, η κοινωνι­κή και πολιτισμική αυτή οπτική προκύπτει από μια ιδιαίτερη συ­ντηρητική ιδεολογία του αστού νοικοκυραίου με πρότυπο τον επιτυχημένο άντρα επιχειρημα­τία, επιστήμονα ή και στρατιωτι­κό που είναι ταυτόχρονα επιτυχη­μένος οικογενειάρχης και πιστός χριστιανός ορθόδοξος. Η πρότυ­πη οικογένεια του νοικοκυραίου διασκεδάζει και καταναλώνει σε διαμεσολαβημένους από την αγορά χώρους όπως τα malls ή μεγάλες επιχειρήσεις εστίασης και διασκέδασης και όχι σε αυτο-οργανωμένους χώρους καθημε­ρινής συνεύρεσης, όπως πλατεί­ες κ.λπ. Σε συνθήκες lockdown είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε όλα τα πρωτόκολλα υγιει­νής και ασφάλειας χωρίς μεγά­λο πρόβλημα. Σε αυτό το μοντέλο ζωής η νεανική δραστηριότητα οφείλει να αντιστοιχεί στο πρό­τυπο του «άριστου» νέου, ανταποκρινόμενη στις προσδοκίες του νοικοκυραίου οικογενειάρ­χη: είτε επιτυχημένη επαγγελ­ματικά είτε πειθαρχημένη στην επιτυχημένη οικογένεια και εκ των κοινωνικών συνθηκών ικα­νή να ανταποκριθεί στα κυβερνητικά πρωτόκολλα. Γι' αυτό τον λόγο ακριβώς η αυτόνομη νεανική δραστηριότητα γίνεται αντιλη­πτή ως απόκλιση από τον κανόνα και άρα ως πολιτισμική απειθαρ­χία απέναντι στους κυβερνητι­κούς σχεδιασμούς και στο υποτιθέμενο υπεύθυνο σύνολο της κοινωνίας. Στο σημείο αυτό μπο­ρεί να εντοπίσει κανείς την οπτι­κή του ακραίου κέντρου σύμφω­να με την οποία οι μορφωμένες και επιτυχημένες ελίτ είναι φο­ρείς του ορθού λόγου και είναι σε θέση να αναλάβουν υπεύθυνες αποφάσεις, ενώ αντίθετα οι μά­ζες λειτουργούν ασυνείδητα και ανεύθυνα καθώς δεν είναι φο­ρείς των διαφωτιστικών αξιών. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια μορφή «γεροντικής τύφλωσης», οι αιτίες της οποίας είναι σαφώς ιδεολογικές και ταξικές, με σοβα­ρές επιπτώσεις στην κοινωνία εν μέσω επιδημίας.

Στην πράξη βέβαια πρόκειται για μια διαφορετική πραγματικότητα η οποία απλώς διαφεύ­γει από τον κυβερνητικό ορισμό του προβλήματος, τον κοινωνι­κό ορίζοντα των δημοσιογράφων και άρα δεν λαμβάνεται υπόψη επιστημονικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η ευθύνη λοιπόν της μεγάλης διάδοσης του κορονοϊού στη νεολαία βαραίνει την κυβέρνηση, τους ειδικούς επι­στήμονες και τους παραγωγούς του δημόσιου λόγου. Αυτό συμ­βαίνει γιατί η Νέα Δημοκρατία εκπροσωπεί πολιτικά μια συντη­ρητική κοινωνική συμμαχία βασισμένη στην παραπάνω ιδεολο­γία των νοικοκυραίων και στον ταξικό κοινωνικό πανικό απέ­ναντι σε κάθε μη κανονικότητα: μετανάστες, πρόσφυγες, Ρομά, θρησκευτικές μειονότητες, πε­ριθώριο και αυτόνομη κοινωνικά νεολαία. Μάλιστα σε συνθήκες πανδημίας αυτός ο κοινωνικός φόβος αποκτά έντονη υγειονο­μική διάσταση: οι μη κανονικοί είναι υγειονομικές βόμβες, δη­λαδή κοινωνική και κατ' επέκτα­ση πολιτική απειλή. Το είδαμε στην περίπτωση της προσφυγικής κρίσης. Η πολιτική απόληξη της γεροντικής τύφλωσης είναι η μετάθεση των κυβερνητικών ευ­θυνών στην κοινωνικά αυτόνο­μη νεολαία η οποία συνήθως δεν ψηφίζει Νέα Δημοκρατία καθώς εκ των πραγμάτων έρχεται σε σύ­γκρουση με τον πολιτισμικό και κοινωνικό συντηρητισμό και ταυ­τίζεται πολιτισμικά με την Αρι­στερά. Την ίδια στιγμή αποσιωπώνται πρωτίστως οι ευθύνες της κυβέρνησης τόσο απέναντι στους νέους όσο και γενικά απέναντι στην κοινωνία με την ανεύθυνη πολιτική σχετικά με την πανδη­μία: χωρίς σχέδιο ανοίγματος του τουρισμού, με αύξηση των μα­θητών ανά τάξη, μη στήριξη των ΜΜΜ, μη στήριξη των ευάλω­των κοινωνικών ομάδων, ανεργία, έλλειψη κοινωνικής πρόνοι­ας κ.λπ. Επίσης αποσιωπώνται οι ευθύνες των συντηρητικών νοικοκυραίων και ιδιαίτερα της εκ­κλησίας και της εργοδοσίας. Εί­ναι ξεκάθαρο ότι ο εορτασμός του Αγίου Δημητρίου συνέβαλε καταλυτικά στη διάδοση του κορονοϊού στη Θεσσαλονίκη.

Τέλος, η επιλογή του γενικευμένου αυταρχισμού απέναντι στη νεολαία και κατ' επέκταση την κοινωνία συνοδεύει αυτονό­ητα την έλλειψη σχεδίου για την πανδημία. Επιδεικνύει εύκολα επιχειρησιακό έργο και δυναμι­σμό, ικανοποιώντας το συντηρητικό κοινό χωρίς να λύνει κανέ­να πρόβλημα. Η πρωτόγνωρα αντισυνταγματική τετραήμερη απαγόρευση των συναθροίσε­ων κατά την επέτειο του Πολυτε­χνείου αποτυπώνει σε συμβολικό επίπεδο αυτό τον φόβο απέναντι στο πνεύμα της νεανικής εξέγερ­σης. Σωστά η Αριστερά έσπασε την απαγόρευση, δείχνοντας στη νεολαία ότι ο εξεγερτικός δρόμος του Νοέμβρη είναι η μόνη απά­ντηση στον σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό και στη δυστοπία της πανδημίας.

 

ΠΗΓΗ: Documento