Η αφήγηση των αγαλμάτων Του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη

Η αφήγηση των αγαλμάτων

Του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη

Καλή ζωγραφική είναι αυτή που μοιάζει με γλυπτική. Μιχαήλ Άγγελος

Η γλυπτική είναι η τέχνη του μυαλού. Πάμπλο Πικάσσο

Η αρχιτεκτονική κατοικεί στη γλυπτική. Κονσταντίν Μπρανκούζι

 «…γιατί τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς».

 Γιάννης Δούκας, Το σύνδρομο Σταντάλ( ποιήματα για τα αγάλματα της Αθήνας και άλλων πόλεων), εκδ. Πόλις, Αθήνα 2013

Κάποιο  άγαλμα που μ` είδε με θυμήθηκε

Και τον πόνο μου ν` ακούσει δεν αρνήθηκε.

…

Με το άγαλμα στο δρόμο προχωρήσαμε

Μου εσκούπισε τα μάτια και χωρίσαμε.

Λευτέρης Παπαδόπουλος, αποσπ.

Ο μύθος όπου ο γλύπτης ερωτεύεται το έργο του

Ο μύθος λέει ότι ένα άγαλμα της Νύμφης Γαλάτειας που δημιούργησε ο βασιλιάς της Κύπρου και γλύπτης, Πυγμαλίων, ήταν τόσο ρεαλιστικά σαγηνευτικό και επιτυχημένο, που ο γλύπτης το ερωτεύθηκε παράφορα.

Με την συμβολή της Θεάς του έρωτα Αφροδίτης, ειδικής σε δύσκολες ιστορίες ανέλπιδων ερώτων και σφοδρών παθών, το γυναικείο γλυπτό απέκτησε ζωή και έσωσε τον ερωτοχτυπημένο γλύπτη Πυγμαλίωνα.

Σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, απέκτησαν έναν γιο, τον Πάφο, που ίδρυσε την όμορφη πόλη Πάφο. Να σημειώσουμε ότι οι μύθοι μπορεί να έχουν διαφορές από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή.

Ο γλύπτης Πραξιτέλης και η πανέμορφη Φρύνη τον 4ο αιώνα π.Χ.

Η Αφροδίτη της Κνίδου, το θρυλικό έργο του Πραξιτέλη, ήταν το ωραιότερο και ερωτικότερο άγαλμα της Αφροδίτης. Το μαρμάρινο γλυπτό έδειχνε την θεά Αφροδίτη γυμνή. Ήταν το πρώτο γυναικείο γυμνό, σε φυσικό μέγεθος, στην ιστορία της τέχνης.

Οι άνθρωποι έλεγαν, για αιώνες, ότι η ίδια η θεά Αφροδίτη θαύμαζε το έργο και αναρωτιόταν πότε την είδε γυμνή ο Πραξιτέλης.

Η πεντάμορφη μουσικός, πάμπλουτη και διάσημη εταίρα Φρύνη ήταν το μοντέλο του Πραξιτέλη για το άγαλμα της Αφροδίτης.

Είναι αλήθεια ότι οι Αθηναίοι αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα άγαλμα της Φρύνης, έργο και αυτό του Πραξιτέλη, από ατόφιο χρυσάφι;

Η μυθική ζωή και το εμπνευσμένο έργο του Γιαννούλη Χαλεπά ( 1851-1938)

Το 1877 άρχισε να δουλεύει το πιο διάσημο γλυπτό του, την Κοιμωμένη, επιτύμβιο μνημείο της 18χρονης Σοφίας Αφεντάκη.

Τον ίδιο χρόνο και εντελώς ξαφνικά άρχισε να καταστρέφει έργα του και να έχει παράξενη συμπεριφορά. Ο ανεκπλήρωτος και ανέλπιδος έρωτας για μια όμορφη κοπέλα, που οι γονείς της αρνήθηκαν να δώσουν στον νεαρό γλύπτη, η υπερβολική εργασία, η τελειομανία… τον οδήγησαν  ακόμη και σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Πώς έζησε και τι σχέση είχε με την αγαπημένη του γλυπτική σχεδόν 50 χρόνια, μέχρι να επιστρέψει στην καλλιτεχνική δράση, κοντά στα 80 του, δημιουργώντας μοναδικά έργα, έργα που δεν είχαν να κάνουν με εκείνα της πρώτης( προ ασθένειας) καλλιτεχνικής δημιουργίας του;

Αφηγήσεις γύρω από τον Δισκοβόλο του Κωνσταντίνου Θ. Δημητριάδη ( 1881-1943)

Κωνσταντίνος Θ. Δημητριάδης: γλύπτης, καθηγητής στην Α.Σ.Κ.Τ. ακαδημαϊκός και ολυμπιονίκης

Ο γλύπτης Κωνσταντίνος Δημητριάδης συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι, όχι σε αθλητικό αγώνισμα αλλά στη γλυπτική, αφού το πρόγραμμα, τότε, των Ολυμπιακών περιελάμβανε και καλλιτεχνικούς αγώνες.

Το μπρούτζινο έργο του «Ο δισκοβόλος» κέρδισε το χρυσό μετάλλιο.

Το έργο αυτό σήμερα βρίσκεται στη Νέα Υόρκη. Δύο πανομοιότυπα έργα  βρίσκονται στην Αθήνα, ένα στο Παναθηναϊκό στάδιο και ένα στη Γλυπτοθήκη στο Γουδί.

Οι άνθρωποι αφηγούνται ότι ο δισκοβόλος κρατά τόσο τέλεια το δίσκο και έχει τέτοια ιδανική στάση σώματος, ώστε αν γίνει η ρίψη, ο δίσκος θα καταγράψει ασύλληπτα μεγάλη τροχιά.

Ο Τηνιακός γλύπτης Λευτέρης Βαλάκας ( 1944-1982) κι ένα έργο του

Ο αξέχαστος γλύπτης από την Τήνο, μου αφηγήθηκε το 1977 ένα προσωπικό του βίωμα:

Μετά τα αποκαλυπτήρια ενός έργου του, στην επαρχία, τον πλησίασε μια γιαγιά μαυροντυμένη και τον ρώτησε πως ήξερε ότι υπήρχε μέσα στην πέτρα αυτός ο άνθρωπος που έδειχνε το γλυπτό.

Οι κόρες του Κάστρου (Οι Καρυάτιδες της Ακροπόλεως Αθηνών)

Όταν ο μιλόρδος (Ο λόρδος Έλγιν) επήρε μία από τις έξι κόρες (Καρυάτιδες) του Κάστρου (της Ακροπόλεως των Αθηνών), άφησε παραγγελία στους Τούρκους να του κουβαλήσουν και τις άλλες τη νύχτα.

Αλλά κει που πήγαιναν να τις βγάλουν, τις ακούν να σκούζουν λυπητερά και να φωνάζουν την αδελφή τους. Οι Τούρκοι τρομαγμένοι έφυγαν και με κανένα λόγο δεν ήθελαν να δοκιμάσουν να τις βγάλουν. Και άλλοι πολλοί κάτω από το κάστρο (στην Πλάκα) τις άκουγαν τις μαρμαρένιες κόρες να κλαιν' τη νύχτα για την αδελφή τους που τους την πήραν. Νικόλαος Πολίτης, Οι παραδόσεις του ελληνικού λαού, τόμος Α`, σ.106.

Η παράδοση αυτή αφορά τη βέβηλη πράξη της αρπαγής μιας από τις έξι Καρυάτιδες (την καλύτερα σωζόμενη, ιδιαιτέρου κάλλους. Εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο με τα άλλα κλεμμένα από τον Έλγιν). Τέτοιες παραδόσεις,

για αγάλματα που μιλάνε, έχουμε σχεδόν παντού στην Ελλάδα.

Για τη συγκεκριμμένη Καρυάτιδα έχει γράψει το παρακάτω ποίημα η Κική Δημουλά(1931-2020)

Κική Δημουλά, «Βρετανικό μουσείο (Ελγίνου μάρμαρα)»

[πηγή: Κική Δημουλά, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 2005 , σ. 36-37]

Στην ψυχρή του Μουσείου αίθουσα

την κλεμμένη, ωραία, κοιτώ

μοναχή Καρυάτιδα.

Το σκοτεινό γλυκύ της βλέμμα

επίμονα εστραμμένο έχει

στο σφριγηλό του Διονύσου σώμα

(σε στάση ηδυπαθείας σμιλευμένο)

που δυό βήματα μόνον απέχει.

Το βλέμμα το δικό του έχει πέσει

στη δυνατή της κόρης μέση.

Πολυετές ειδύλλιον υποπτεύομαι|

τους δυό αυτούς να 'χει ενώσει.

Κι έτσι, όταν το βράδυ η αίθουσα αδειάζει

απ' τους πολλούς, τους θορυβώδεις επισκέπτες,

τον Διόνυσο φαντάζομαι

προσεκτικά απ' τη θέση του να εγείρεται

των διπλανών γλυπτών και αγαλμάτων

την υποψία μην κινήσει,

κι όλος παλμό να σύρεται

τη συστολή της Καρυάτιδας

με οίνον και με χάδια να λυγίσει.

Δεν αποκλείεται όμως έξω να 'χω πέσει.

Μιαν άλλη σχέση ίσως να τους δένει

πιο δυνατή, πιο πονεμένη:

Τις χειμωνιάτικες βραδιές

και τις εξαίσιες του Αυγούστου νύχτες

τους βλέπω,

απ' τα ψηλά να κατεβαίνουν βάθρα τους,

της μέρας αποβάλλοντας το τυπικό τους ύφος,

με νοσταλγίας στεναγμούς και δάκρυα

τους Παρθενώνες και τα Ερεχθεία που στερήθηκαν

στη μνήμη τους με πάθος ν' ανεγείρουν.

Το παρόν άρθρο αποτελεί περίληψη της ομιλίας μου στο Μουσείο Γιώργου Γουναρόπουλου του Δήμου Ζωγράφου, Γουναροπούλου 6, Ιλίσια, στις 28 Φεβρουαρίου 2017. Αφιερώνεται στη μνήμη του αξέχαστου φίλου γλύπτη Λευτέρη Βαλάκα.

Μύθοι, θρύλοι, παραδόσεις και προφορικές ιστορίες για τους γλύπτες και τα έργα τους. Η συμβολή των προφορικών αφηγήσεων στην Ιστορία της Τέχνης.

ΠΗΓΗ: Efsyn