Ωφελέειν ή μη βλάπτειν Του Τάσου Τσακίρογλου

Ωφελέειν ή μη βλάπτειν

Του Τάσου Τσακίρογλου

Τα επιτεύγματα του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι σίγουρα εντυπωσιακά και οι σύγχρονες νευροεπιστήμες δεν σταματούν να μας εκπλήσσουν για τις δυνατότητες που συνεχώς ανακαλύπτουν.

Αυτό το μυστήριο και ταυτοχρόνως θαυμαστό όργανο που φωλιάζει μέσα στο κρανίο είναι το κέντρο των σκέψεων, των αισθήσεων, της συνείδησης και όλων εκείνων των μαγικών πραγμάτων που μας καθορίζουν στη ζωή.

Ο εγκέφαλος όμως δεν έχει μόνο τις μεγαλειώδεις του στιγμές, αφού πολλές φορές στο εσωτερικό του συμβαίνουν και φοβερά πράγματα, έστω και εάν αυτά έχουν ορισμένα πολύ εξωτικά ονόματα: επιφυσιοκύττωμα, γλοιοβλάστωμα, ανεύρυσμα, επενδύμωμα, έμφρακτο, μυελοβλάστωμα και άλλα πολλά, τα οποία παραπέμπουν σε πολύ σοβαρές ασθένειες, όπως οι καρκινικοί και θανατηφόροι όγκοι ή βλάβες που αφήνουν το μοιραίο αποτύπωμά τους σ’ ολόκληρη τη ζωή των ασθενών.

Το έξοχο βιβλίο «Ή μη βλάπτειν», με υπότιτλο «Ιστορίες για τη ζωή, τον θάνατο και τη χειρουργική εγκεφάλου» (εκδόσεις Οξύ), είναι η αυτοβιογραφία του κορυφαίου Βρετανού νευροχειρουργού εγκεφάλου, Χένρι Μαρς, τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ο τίτλος προέρχεται από μια ρήση που φέρεται να ανήκει στον Ιπποκράτη και ολόκληρη είναι «Ωφελέειν ή μη βλάπτειν», δηλαδή σε ελεύθερη απόδοση «να κάνεις το καλό ή τουλάχιστον να μη βλάπτεις τους άλλους».

Ο Μαρς διαθέτει -μάλλον σπάνιο για γιατρό του είδους του- εξαιρετική συγγραφική φλέβα και έχει τον τρόπο να σε καθηλώνει κάνοντας μοναδικές περιγραφές των χειρουργικών του επεμβάσεων, τις οποίες μετατρέπει σε εικόνες που σε φέρνουν νοερά δίπλα του στο χειρουργείο σε στιγμές μεγάλης έντασης.

Λέει ότι την απόφαση να γίνει νευροχειρουργός την πήρε τυχαία, όταν νεαρός ειδικευόμενος γιατρός παρακολούθησε μια περίπλοκη εγχείρηση ανευρύσματος. «Μου φαινόταν ένα μυστήριο τόσο μεγάλο όσο τα αστέρια τη νύχτα και το σύμπαν γύρω μας. Η επέμβαση ήταν κομψή, περίτεχνη, επικίνδυνη και γεμάτη βαθιά νοήματα. Τι θα μπορούσε να είναι πιο εκλεπτυσμένο, αναρωτήθηκα, από το να είναι κανείς νευροχειρουργός;».

Αναμφίβολα τα καλύτερα σημεία του βιβλίου, πέρα από τις περιγραφές της ομαδικής δουλειάς στο χειρουργείο, αλλά και της μοναξιάς να είσαι εσύ εκείνος που χειρουργεί, είναι αυτά που αναφέρονται στα ηθικά διλήμματα του επαγγέλματος και στον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις αποτυχίες σου. Αποτυχίες που πολλές φορές συνεπάγονται τον θάνατο του ασθενούς ή κάποια βαριά αναπηρία του.

Και εδώ ο Μαρς δείχνει απίστευτη ειλικρίνεια και καθαρότητα ψυχής που δύσκολα βρίσκουμε σε επαγγέλματα υψηλού κύρους. Αναφέρει κάπου ως μία από τις αιτίες του διαζυγίου του -πέρα από τις άπειρες ώρες εργασίας- την «αλαζονεία» που αρχίζει να αισθάνεται κάποιος όταν οι άλλοι άνθρωποι τον αντιμετωπίζουν σαν Μεσσία ή πραγματικό Θεό.

«Οι έρευνες της ψυχολογίας έχουν δείξει ότι ο πιο αξιόπιστος δρόμος για την προσωπική ευτυχία είναι να κάνεις τους άλλους ευτυχισμένους», λέει ο συγγραφέας, ορίζοντας ως στοίχημα για κάποιον σ’ αυτό το επάγγελμα το ότι «πρέπει να μάθεις να είσαι αντικειμενικός με αυτά που βλέπεις, αλλά να μη χάσεις την ανθρωπιά σου στην πορεία. Να βρεις την ισορροπία μεταξύ ελπίδας και ρεαλισμού».

Παράλληλα, το βιβλίο αποτελεί και μια «βιογραφία» του περίφημου NHS, του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας, τις τελευταίες δεκαετίες, με όλο τον παραλογισμό των νεοφιλελεύθερων περικοπών, της γραφειοκρατίας, των πρωτοκόλλων και των διοικητικών αποφάσεων.

ΠΗΓΗ: Efsyn