Κέρδη από τα σκουπίδια ή και σκουπίδια και κέρδη;

Κέρδη από τα σκουπίδια ή και σκουπίδια και κέρδη;

«Μέσα στην τετραετία θα έχει λυθεί το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην χώρα», ανέφερε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στη δήλωσή του κατά την επίσκεψή του στην μονάδα μονάδα επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων στο Ελευθεροχώρι Ιωαννίνων.

Και συνέχισε: «η αντιμετώπιση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι δέσμευση της κυβέρνησης για ένα πρόβλημα που της κληροδοτήθηκε από το παρελθόν αλλά που πρέπει να λυθεί με όρους μέλλοντος, με την αξιοποίηση της

καλύτερης δυνατής τεχνολογίας αλλά και με τη συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα που είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να προχωρούν αυτού του είδους τα έργα».

Ο πρωθυπουργός αφού συνεχάρη τους παράγοντες του έργου, ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, σημείωσε ότι είναι ένα πρότυπο συνεργασίας του Δημόσιου και του Ιδιωτικού Τομέα και πρόσθεσε ότι είναι το μοντέλο που πρέπει να ακολουθηθεί και στις άλλες περιφέρειες.

Περιχαρής ο πρόεδρος της ΠΕΔ-ΚΜ, Δήμαρχος Αμπελοκήπων - Μενεμένης, Λάζαρος Κυρίζογλου, τόνισε ότι στην Κεντρική Μακεδονία η αυτοδιοίκηση υλοποιεί ενωμένη ομόφωνες αποφάσεις της και επισήμανε ότι η μονάδα επεξεργασίας στερεών αποβλήτων που θα δημιουργηθεί είναι δυναμικότητας περίπου 300.000 τόνων ανά έτος. Για το έργο θα επενδυθούν ιδιωτικά κεφάλαια και πόροι του ΕΣΠΑ, ενώ το βασικό οικονομικό κριτήριο επιλογής αναδόχου θα είναι το χαμηλότερο τέλος εισόδου (gate fee), που θα καταβάλλουν οι ΟΤΑ. 

    Πιο συγκεκριμένα η Μονάδα θα εξυπηρετεί, όσον αφορά στα σύμμεικτα, 10 δήμους της Π.Ε Θεσσαλονίκης που παράγουν το 64% των σύμμεικτων απορριμμάτων της Θεσσαλονίκης: Αμπελοκήπων - Μενεμένης, Βόλβης, Δέλτα, Θεσσαλονίκης (τμήμα του Δήμου κατά 60%), Κορδελιού - Ευόσμου, Λαγκαδά, Νεάπολης - Συκεών, Παύλου Μελά, Χαλκηδόνος, Ωραιοκάστρου, τους Δήμους των νομών Πιερίας, Ημαθίας, Πέλλας καθως και τον Δήμο Παιονίας από τον νομό Κιλκίς. Όσον αφορά στα βιοαπόβλητα, η Μονάδα θα επεξεργάζεται τα βιοαπόβλητα μετά από διαλογή στην πηγή των Δήμων Δέλτα, Χαλκηδόνας και της ΔΕ Καλλιθέας και του Δήμου Ωραιοκάστρου καθώς και των Δήμων Κορδελιού - Εύοσμου, Αμπελοκήπων - Μενεμένης, Νεάπολης - Συκεών, της ΔΕ Ωραιοκάστρου του Δήμου Ωραιοκάστρου και του 35% του πληθυσμού του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ο χώρος εγκατάστασης της μονάδας θα αναζητηθεί στις περιοχές, Μαυροράχη ή στους Δήμους Ωραιοκάστρου, Δέλτα, Χαλκηδόνας.

Με φουλ  λοιπόν τις μηχανές τρέχει η κυβέρνηση να στηρίξει τους «επενδυτές» - επιχειρηματικούς ομίλους στον χρυσοφόρο τομέα της διαχείρισης των σκουπιδιών. Ο δρόμος αυτός είναι έτσι κι αλλιώς «περπατημένος» από την προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και τις περιφερειακές αρχές, όπου μαζί κι αντάμα σηκώνουν το χεράκι τους όλες οι αστικές πολιτικές δυνάμεις, και βέβαια «σημαδεμένος» από την αντιδραστική πολιτική της ΕΕ και σε αυτό το ζήτημα. Η «συνταγή» που έσπευσε να διαφημίσει ο πρωθυπουργός, την οποία πρόβαλε ως «παράδειγμα», είναι αυτή των λεγόμενων Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), όπου το αστικό κράτος, σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, «στρώνει το χαλί» με μεγάλη συμμετοχή στο κόστος της επένδυσης και την ανάλογη δανειοδότηση και οι «επενδυτές» έρχονται να κερδοφορήσουν, με εγγυημένα μάλιστα αποτελέσματα. Σίγουρος πελάτης με σίγουρες τιμές!

 Νεότερες και παλιότερες κυβερνήσεις αξιοποιούν ως άλλοθι το αίσχος που οι ίδιες προκάλεσαν με την πολιτική τους στη διαχείριση των σκουπιδιών για να προωθήσουν τη βαθύτερη διείσδυση των επιχειρηματικών ομίλων, σε βάρος των πραγματικών λαϊκών αναγκών. Συγκρίνουν μάλιστα τις υπερσύγχρονες μονάδες των ΣΔΙΤ με την αθλιότητα της χωματερής στη Φυλή, για να πείσουν τον κόσμο ότι είναι προς όφελός του να αναλάβει το κεφάλαιο ενεργότερο ρόλο στη

διαχείριση των απορριμμάτων, όπου το κράτος «έχει αποτύχει». Κρύβουν όμως ότι η αιτία αυτής της κατάστασης, είτε μιλάμε για την καρκινογόνα καύση των σκουπιδιών, είτε για τα «πράσινα» χαράτσια, είτε για τις συνεχείς επεκτάσεις των χωματερών, είτε για τις ΣΔΙΤ, έχουν τον ίδιο παρονομαστή: Την πολιτική που πετάει τις λαϊκές ανάγκες στη χωματερή και διαχειρίζεται τα σκουπίδια σαν χρυσάφι για τα κέρδη των ομίλων.

Ταυτόχρονα φορτώνουν ενοχές και στην πλάτη των πολιτών τη σημερινή άθλια κατάσταση και τα αυριανά πρόστιμα. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού.

«Θέλω να απευθύνω μια έκκληση σε κάθε νοικοκυριό και σε κάθε οικογένεια και θέλω να απευθυνθώ ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους, γιατί πιστεύω ότι αυτό το πρόβλημα θα το λύσουμε αν ακούσουμε τα παιδιά μας, τα παιδιά μας που έχουν πολύ ισχυρή περιβαλλοντική ευαισθησία και συνείδηση και μας λένε ότι πρέπει να ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια που παράγουμε μέσα σε κάθε νοικοκυριό. Θέλω να παρακαλέσω γι' αυτό. Πρέπει όλοι να συνδράμουμε γιατί από 1/1/2020 θα αρχίσουμε να πληρώνουμε πρόστιμα. Και τα πρόστιμα θα είναι τσουχτερά», τόνισε ο κ. Θεοδωρικάκος. 

   Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο η ανακύκλωση μπαίνει στη συζήτηση και στη ζωή των Ελλήνων, όμως η Ελλάδα παραμένει στις 2-3 τελευταίες θέσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Κύριο πρόβλημα, ότι η Ελλάδα εκτρέπει από την ταφή μόνο το 23% των απορριμμάτων της, έναντι 72%, που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ, επισημαίνει ο Φίλιππος Κυρκίτσος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης (ΟΕΑ). «Η Ελλάδα βρίσκεται 25 με 30 χρόνια διαφορά φάσης από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά το χάσμα μπορεί να καλυφθεί μέσα σε δέκα χρόνια, αν δρομολογηθούν γρήγορα οι κινήσεις», συμπληρώνει ο κ. Κυρκίτσος.

Εναλλακτική διαχείριση απορριμμάτων

   Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), λειτουργούν 22 συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης για επτά ρεύματα αποβλήτων: συσκευασίες (χαρτί-χαρτόνι, πλαστικά, γυαλί, μέταλλα, ξύλο), οχήματα στο τέλος κύκλου ζωής, απόβλητα εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων, μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων, λιπαντικά έλαια, μπαταρίες, είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Γενικά ισχύει, ότι οι ευρωπαϊκοί στόχοι για όλα τα απόβλητα σε εναλλακτική διαχείριση έχουν επιτευχθεί, εκτός του επιμέρους στόχους για το γυαλί (επιτυγχάνεται ο στόχος για ανακύκλωση και ανάκτηση αποβλήτων συσκευασίας) και για την συλλογή συσσωρευτών οχημάτων και βιομηχανίας (επιτυγχάνεται όμως για την ανακύκλωση), όμως μένει να γίνει πολλή δουλειά για να χαρακτηριστεί «καλή» η γενική εικόνα της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, αναφέρει η Ρόζυ Χαριτοπούλου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, διευθύντρια Εναλλακτικής Διαχείρισης στον ΕΟΑΝ.

Όλα αυτά όμως θα καταργηθούν στην πράξη αν επιβληθούν τα εργοστάσια επεξεργασίας των αποβλήτων όπως αυτό στο Ελευθεροχώρι;

Όπως έχει σήμερα η κατάσταση «δεν έχει ξεκινήσει η χωριστή συλλογή και επεξεργασία οργανικών αποβλήτων, όπου υπάρχει ειδική γραμμή στη ΜΕΑ Ηπείρου, αλλά και ειδικός πόρος στα ΠΕΠ εδώ και χρόνια καθώς και νομοθετική υποχρέωση εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο» και πρέπει «πρωτοβουλίες θα αναληφθούν ώστε η διαλογή στην πηγή στην 'Ήπειρο να φτάσει, ως οφείλει, στο 50%, ενώ σήμερα βρίσκεται λίγο πάνω από το 5%».

«Η ΕΕ εξάλλου, έχει κάνει πλέον ριζική στροφή στη στρατηγική διαχείρισης απορριμμάτων και δεν θα χρηματοδοτεί, από το 2021 και μετά, έργα σύμμεικτων απορριμμάτων (όπως είναι η ΜΕΑ Ηπείρου, η οποία επισκέφθηκε χθες) αλλά έργα επεξεργασίας ρευμάτων διαλογής στην πηγή», υπενθυμίζει με νόημα ο τομεάρχης περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελος.

Συμπέρασμα: Όρμηξαν οι όμιλοι, με την εισαγόμενη τεχνολογία που αντιπροσωπεύουν, να «επενδύσουν» με βάση το δημόσιο χρήμα και την μονοπώληση των εισφορών των πολιτών στη διαχείριση των πολιτών ου θα τους εξασφαλίζουν σίγουρα κέρδη. Αύριο, μόλις στο 2021, που η ΕΕ θα προκρίνει άλλη διαδικασία διαχείρισης των σκουπιδιών, άλλων μονοπωλίων της στον συγκεκριμένο τομέα, θα παραδοθούν τα «σύγχρονα εργοστάσια» στην απραξία και την απαξίωση. Βέβαια και στη μια και στην άλλη περίπτωση παραμονεύει η χρήση της τεχνολογίας της καύσης που κάνει θραύση και διαφημίζεται η εφαρμογή της με κάθε μέσο. Φέρνουν δε ως επιτυχημένο παράδειγμα τη Σουηδία η οποία όχι μόνο έλυσε το πρόβλημα το δικό της αλλά και κάνει εισαγωγές σκουπιδιών που της αποφέρουν κέρδη.

Το σουηδικό μοντέλο

Το 2017 υπήρχαν 35 μονάδες καύσης στη χώρα που χρησιμοποιούν τα σκουπίδια ως πρώτη ύλη για την τηλεθέρμανση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Από τη στιγμή που καταργήθηκε ο φόρος για την καύση τους, όπως οτιδήποτε παράγει CO2  το 2010 η δραστηριότητα επεκτάθηκε. Το πλαίσιο ασφαλείας για τα απόβλητα της καύσης (ένα πέμπτο του συνολικού όγκου) και τα καυσαέρια ρυθμίζονται από ενιαίο πλαίσιο της ΕΕ που βάζει τα όρια.

Όλες οι μονάδες καύσης χρησιμοποιούν προηγμένη τεχνολογία καθαρισμού και το σύστημα καθαρισμού καυσαερίων μπορεί να αντιπροσωπεύει το ήμισυ του επενδυτικού κόστους ενός νέου εργοστασίου. Μεταξύ άλλων, καθαρίζονται από τα καυσαέρια σκόνη, υδροχλώριο, οξείδια του θείου, οξείδια του αζώτου, μέταλλα και οργανικές ενώσεις.

Υπάρχουν τόσο στεγνά όσο και υγρά συστήματα καθαρισμού των καυσαερίων. 

 Οι αυξημένες απαιτήσεις εκπομπών, οι βελτιωμένες συνθήκες και η καλύτερη διαλογή και έλεγχος των αποβλήτων έχουν αποδώσει αποτελέσματα. Ένα παράδειγμα αυτού είναι ότι οι μπαταρίες διαχωρίζονται από τα απόβλητα. Αυτό οδήγησε σε ριζική μείωση της ποσότητας υδραργύρου στα απόβλητα. Αυτό συνέβαλε στη μείωση των εκπομπών στον ατμοσφαιρικό αέρα υδραργύρου και άλλων βαρέων μετάλλων κατά σχεδόν 99% από το 1985. Ομοίως, οι συνολικές εκπομπές διοξινών στον αέρα από όλες τις μονάδες καύσης της Σουηδίας μειώθηκαν από περίπου 100 g σε 0,6 g ετησίως από τη δεκαετία του 1980. Όλα τα παραπάνω στοιχεία δίνονται σε σχέση με ένα παρελθόν όπου η ανακύκλωση ήταν μηδαμινή και ο πραγματικός σημερινός "έλεγχος" ελεγχόμενος.  

Το υπόλειμμα καυσαερίων περιέχει επιβλαβείς ουσίες, δεδομένου ότι ο σκοπός του καθαρισμού καυσαερίων είναι να διαχωρίσει τους ρύπους που περιέχονται στα απόβλητα. Αποτελούν το 3-5% κατά βάρος των αποβλήτων και αποτίθενται σε ασφαλείς μορφές, σε ορισμένες περιπτώσεις μετά από κάποιο είδος σταθεροποίησης. Οι περισσότεροι αποστέλλονται στη Langøya στη Νορβηγία.

Τα παραπάνω "ειδυλλιακά" στοιχεία κρύβουν μεγάλες και δυσάρεστες αλήθειες:

Η αποτέφρωση των αποβλήτων θεωρείται συχνά ως προτιμώμενη μέθοδος σε σχέση με την υγειονομική ταφή , αλλά κατώτερη από την ανακύκλωση των υλικών. Κατά την αποτέφρωση των οικιακών απορριμμάτων, τα παραγόμενα προϊόντα παράγονται με τη μορφή σκωρίας και τέφρας, που αποτελούν το 15-20% κατά βάρος της συνολικής ποσότητας αποβλήτων. Αυτά συνήθως αποτίθενται, αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σκωρία π.χ. ως υλικό πλήρωσης στην οδική κατασκευή, η οποία όμως είναι αμφιλεγόμενη λόγω του κινδύνου έκπλυσης. Η αποτέφρωση των αποβλήτων δημιουργεί επίσης εκπομπές βαρέων μετάλλων όπως ο μόλυβδος και ο υδράργυρος, περιβαλλοντικές τοξίνες όπως οι διοξίνες (απίστευτη η τοξικότητα τους) και ουσίες οξίνισης όπως το διοξείδιο του θείου.. Ωστόσο, με τον σύγχρονο καθαρισμό καυσαερίων και τη βελτιωμένη τεχνολογία καύσης, ήταν δυνατόν να περιοριστούν σε μεγάλο βαθμό οι εκπομπές. Τα οικιακά απόβλητα μπορούν εν μέρει να θεωρηθούν ως ορυκτά καύσιμα λόγω της παρουσίας διαφόρων πλαστικών, αλλά κυρίως τoυ βιολογικού υλικού.

Με τις ιδιωτικές εταιρείες να ελέγχουν τα πάντα, στον άλλοτε "σοσιαλιστικό" παράδεισο της Σουηδίας που από την κρίση του 1992 και μετά εφάρμοσε όλα τα νεοφιλελεύθερα μέτρα, ακόμη και αυτά που σε εμάς επιβλήθηκαν με μνημόνια, να ελέγχουν πολιτικούς, κυβέρνηση, δήμους, ΜΜΕ, πανεπιστήμια και οτιδήποτε μπορεί να επιταχύνει ή επιβραδύνει τη κερδοφορία τους, η αλήθεια είναι πλέον μια δυσεύρετη υπόθεση σε αυτή την χώρα.

Όλες σχεδόν οι μονάδες είναι ιδιωτικές, οι πολίτες πληρώνουν τα μαλλιά της κεφαλής τους, παρότι κάνουν εκτεταμένο διαχωρισμό απορριμμάτων,  και το σημαντικότερο είναι τόσο "ακίνδυνη" η διαδικασία που πολλά από τα απορρίμματα της καύσης στέλνονται για να ανακτηθεί ένα μέρος τους, και να κρυφτούν σε ένα νησάκι στη Νορβηγία, που αφού το έχουν ξεκοιλιάσει στο παρελθόν τα νταμάρια ασβεστολίθου το γεμίζουν τώρα με τις επικίνδυνες ουσίες που απέμειναν για να γεμίσει και αυτό το 2025 και μετά να βρουν άλλο ένα μέρος ακατοίκητο για να κρύψουν τα υπολείμματα όπως η γάτα τα σκατά της.

Το ζήτημα της διαχείρισης των σκουπιδιών είναι πρωτίστως κοινωνικό ζήτημα. Όταν οι διαφημιστικές ανάγκες του προϊόντος επιβάλουν μια συσκευασία πιο μεγάλη και το ίδιο ακριβή όπως το προϊόν σε πολλές περιπτώσεις, όλοι καταλαβαίνουν ότι το μοντέλο μιας τέτοιας κοινωνίας προφανώς είναι αθεράπευτα τοξικό για την υγεία των πολιτών και του πλανήτη.

Η λύση μέχρι να φθάσουμε σε άλλο μοντέλο;

Οπωσδήποτε δημόσια διαχείριση. Σίγουρα συνεργασία επιστημόνων για τεχνολογικές λύσεις και έλεγχο των διαδικασιών. Γενική ενεργοποίηση των πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη μείωση του όγκου των σκουπιδιών, για την ανακύκλωση και τον έλεγχο των διαδικασιών διαχείρισης τους. Γενναία φορολογία αλλά και έλεγχος στους παραγωγούς-εταιρείες που παράγουν σκουπίδια στον ανταγωνισμό τους για διαφήμιση ή επικράτηση, όπως και κανόνες απαγορευτικούς στην παραγωγική διαδικασία, που να τείνουν στη μείωση των όγκων των σκουπιδιών και του επικίνδυνου χαρακτήρα τους.

Πολλά μπορούν να γίνουν. Σίγουρα αυτά δεν πρόκειται να τα υιοθετήσει το μοντέλο "σκουπίδια για κέρδη" των εταιρειών που προκρίνει η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη και η "περιβαλλοντική" πολιτική της ΕΕ.

Α.Κ.

ΠΗΓΕΣ: Ριζοσπάστης, ΑΠΕ, Euro2day, Sopor.nu, NOAH