Από τον Τρόμο στην Αντίσταση - Ναζιστικό Στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκη 1941-44 του Γιώργου Κεραμιδιώτη

Από τον Τρόμο στην Αντίσταση - Ναζιστικό Στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκη 1941-44

του Γιώργου Κεραμιδιώτη

Η ιστορία του Στρατόπεδου Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη που χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς Ναζί ως στρατόπεδο συγκέντρωσης για αντιστασιακούς και ποινικούς από όλη την Βόρειο Ελλάδα, στο διάστημα 1941-1944.

Από το στρατόπεδο Παύλου Μελά περάσανε δεκάδες χιλιάδες κρατούμενοι και εκτελέστηκαν 700 με 800 . Το ελεύθερο για συλλήψεις , φυλακίσεις, εκτελέσεις είχαν και οι δωσίλογοι Πούλος, Δάγκουλας κ.α. Σε αυτή την περίοδο κρατείται έγκλειστος στου Π.Μελά ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος απο τη Κατερίνη. Ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος κρατεί κάθε μέρα ημερολόγιο, για τις εκτελέσεις, τις σχέσεις των κρατουμένων, σκέψεις, για την αντιστασιακή δράση του ΕΛΑΣ στη Βόρεια Ελλάδα αλλά και για την αγάπη για τη γυναίκα του. Το ημερολόγιο γράφεται in vivo κι εξ αυτού του λόγου έχει μεγάλη αξία. Η ταινία θέτει στο κέντρο της το ημερόλογιο, μέρη του οποίου διαβάζουν στον πραγματικό χώρο κράτησης ο ηθοποιός Έκτωρ Καλούδης και η φιλόλογος Γωγώ Κόλλια.

Στην αφήγηση ξεχωρίζουν οι συζητήσεις με νέους ανθρώπους στο Βερολίνο και τη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα, με τον Θόδωρο Βαλαχά, γιο του καπετάνιου του ΕΛΑΣ και αξιωματικού του ΔΣΕ Γιώργου Βαλαχά, που υπήρξε ο νεαρότερος κρατούμενος του στρατοπέδου και φυλακίστηκε εκεί μαζί με την μητέρα του εξαιτίας της αντιστασιακής δράσης του πατέρα του και θυμάται την εκτέλεση των 101 αγωνιστών στις 6/6/1944. Οι συζητήσεις αυτές κρατούν το αόρατο νήμα μεταξύ του παρελθόντος και του σήμερα και μεταφέρουν τους προβληματισμούς της νεότερης γενιάς σε σχέση με την ιστορική μνήμη και τη στάση των νέων σήμερα ενάντια στον ρατσισμό και τον φασισμό.

Στο ντοκιμαντέρ τα αρχειακά πλάνα δεν κατέχουν τόσο σημαντική θέση όση κατέχουν οι συνεντεύξεις των αντιστασιακών Αλκη Καριζώνη, Γιάννη Γαλανού και Νίκου Μέρμηγκα, οι οποίοι αφηγούνται το πώς οργανώθηκαν στο αντιστασιακό κίνημα και πτυχές από τη δράση τους ως μελών των ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, ΕΛΑΣ και ΟΠΛΑ. Ο Άλκης Καριζώνης μάς αφηγείται το πώς οι άγριες συνθήκες της εποχής, η αποτρόπαιη βία που ασκούνταν από τους Βουλγάρους, τους Γερμανούς αλλά κυρίως τους Έλληνες ταγματασφαλίτες συνεργάτες των Γερμανών στο λαό, τον οδήγησαν στο να οργανωθεί αρχικά στην ΕΠΟΝ και μετέπειτα στον ΕΛΑΣ και την ΟΠΛΑ. Ο Γιάννης Γαλανός μάς αφηγείται πώς η ΕΠΟΝ έστησε το δίκτυο αλληλεγγύης και πώς συγκέντρωνε χρήματα για τους σκοπούς της Αντίστασης από την αστική τάξη της Θεσσαλονίκης. Ο Νίκος Μέρμηγκας, οργανωμένος στην ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ, επίσης κρατούμενος στο Στρατόπεδο «Παύλου Μελά», περιγράφει στη μαρτυρία του την ομαδική εκτέλεση και ομαδική ταφή 52 αγωνιστών, όπου σε εκείνο το σημείο χρόνια αργότερα έγινε εκταφή και στήθηκε μνημείο από το ΚΚΕ. Τέλος, το βαθιά ανθρώπινο στοιχείο του έρωτα αποτελεί ξεχωριστή αναφορά τόσο στο ημερολόγιο του Λ. Γιασημακόπουλου όσο και στη συνέντευξη του Α. Καριζώνη.

Ξεχωρίζει, ακόμα, η συνέντευξη του Μενέλαου Σαρηγιαννίδη, μέλος της φρουράς του ονομαστού δοσίλογου Πούλου, όπου αφηγείται τις αποτρόπαιες ομαδικές εκτελέσεις αντιστασιακών και τη φρικαλεότητα που σκορπούσαν οι συμμορίες των ταγματασφαλιτών και δίνει σαφές στίγμα για τις δίκες των δοσίλογων, δηλαδή ότι στόχος ήταν η αθώωση των ταγματασφαλιτών ώστε να χρησιμοποιηθούν στη στελέχωση του μετακατοχικού και μετεμφυλιακού κράτους.

Οι ιστορικοί Γιώργος Μαργαρίτης, Enzo Traverso, Μαρία Καβάλα και ο συγγραφέας Joseph Vogl μιλούν για τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες της ανόδου του εθνικοσοσιαλισμού και του φασισμού στην Ευρώπη μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, την καπιταλιστική κρίση, την ευγονική. Ξεχωρίζει η τοποθέτηση του Γιώργου Μαργαρίτη, που τονίζει τη σχέση μεταξύ καπιταλισμού και φασισμού και την ανάγκη του συστήματος και της αστικής τάξης να γεννήσει το αντίπαλο δέος ενάντια στη Ρωσική Επανάσταση και το εργατικό κίνημα και παραλληλίζει εκείνες τις συνθήκες της πολιτικής χειραγώγησης και προπαγάνδας με τις σημερινές που οδηγούν στην άνοδο της ακροδεξιάς, επισημαίνοντας ότι η άνοδος της Χρυσής Αυγής δεν αποτελεί παρθενογένεση, αλλά είναι φαινόμενο χτισμένο με υλικά και αναφορές του παρελθόντος στα τάγματα ασφαλείας και στο παρακράτος.

Η ταινία προβάλλεται στον κινηματογράφο Τζον Κασσαβέτη Θεσσαλονίκης και στον κινηματογράφο Στούντιο στην Πλατεία Αμερικής.

ΠΗΓΗ: Flix, Ριζοσπάστης, Πριν