Ο Μάνος Ελευθερίου και η «λαϊκότητα της τέχνης»
Έφυγε από τη ζωή την περασμένη Κυριακή, σε ηλικία 8ο ετών, ο σπουδαίος
στιχουργός, ποιητής και πεζογράφος Μάνος Ελευθερίου, αφήνοντας πίσω του
περισσότερα από 400 τραγούδια. Μέσα σε αυτά τα τραγούδια όμως βρίσκονται και οι μεγαλύτερες στιγμές των
τελευταίων 55 ετών.
«Κρυφά και φανερά σ’ ακολουθούνε
οι συμμορίες κι οι βασανιστές
και ψάχνουν μέρα-νύχτα να σε βρούνε,
μα δεν υπάρχει δρόμος να διαβούνε
γιατί ποτέ δεν ήταν ποιητές,
το χώμα που πατούν
να προσκυνούνε...»
Μάνος Ελευθερίου:
Δίκοπη Ζωή
Η ύστατη πολιτική δήλωση του Μάνου
Ελευθερίου έγινε μετά το βιολογικό του τέλος: «Όταν πεθάνω θέλω να με κάψουν,
όχι να με θάψουν. Το έχω γράψει και στη διαθήκη μου», δήλωνε εμφατικά ο
σπουδαίος Έλληνας στιχουργός, ποιητής και πεζογράφος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή
την περασμένη Κυριακή 22 Ιουλίου σε ηλικία 80 χρονών. Η σορός του Μάνου
Ελευθερίου μεταφέρθηκε σύμφωνα με τις επιθυμίες του, στη Βουλγαρία για
αποτέφρωση: «Σε μια χώρα που εν ριπή οφθαλμού μπορεί να καείς ζωντανός,
απαγορεύεται να καείς νεκρός», σχολίασε σε ανάρτησή της η οικογένεια του. Το
σώμα του Ελευθερίου μπορεί να έγινε στάχτη, όχι όμως και τα «παραπονεμένα
λόγια» που άφησε πίσω του, τα οποία θα συνεχίσουν να μας συντροφεύουν για
πολλές δεκαετίες ακόμα. Είχε γράψει ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα,
δύο μυθιστορήματα και περισσότερα από
400 τραγούδια!
Ακόμα και αν δεν ξέρει κάποιος τον Μόνο
Ελευθερίου, αποκλείεται να μην έχει ακούσει και σιγοτραγουδήσει κάποιον από
τους εμβληματικούς στίχους του:
«Το τρένο φεύγει στις οχτώ», «άλλος για
Χίο τράβηξε», «ναύτης βγήκε στη στεριά», «οι ελεύθεροι κι ωραίοι», «παραπονεμένα
λόγια», «θα σε ξαναβρώ στους μπαξέδες», «ποιος τη ζωή μου», «ο χάρος βγήκε
παγανιά».
Τα τραγούδια του ήταν πάντα «πιο
διάσημα» από τον ίδιο. Ο ίδιος άλλωστε ήταν ένας άνθρωπος εξαιρετικά σεμνός και
ευγενικός που ποτέ δεν επιδίωξε να προβάλλει τον εαυτό του.
~Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε στη Σύρο
και σε ηλικίά 14 ετών ήρθε στην Αθήνα. Το 1962 σε ηλικία μόλις 24 ετών
δημοσιεύει, με δικά του χρήματά, την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο
Συνοικισμός.
Το 1964 πρωτοπαρουσιάστηκε στην ελληνική
δισκογραφία. Συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες και ερμηνευτές:
Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Μικρούτσικος, Λεσντής, Μαρκόπουλος, Κσυγιουμτζής,
Σπανός, Ζαμπέτος, Κραουνάκης, Κηλαηδόνης, Χατζηνάσιος, μεταξύ όσων μελοποίησαν
στίχους και ποιήματα του. Η συνεργασία του με τον Μίκη Θεοδωράκη διακόπηκε λόγω
της δι κτατορίας.
Τα συγκεκριμένο τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι και έγιναν
σύνθημα για χιλιάδες φοιτητές και ανήσυχους πολίτες που αγωνίζονταν ενάντια στη
στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα ήταν απαγορευμένα. Οι στίχοι
του Ελεύθερίου όπως και του -νεότερου του - Άλκη Αλκαίου σφράγισαν τα «χρόνια
της φωτιάς», το πέρασμα από τη δικτατορία στη μεταπολίτευση, πιάνοντας τον
σφυγμό μιας αντιφατικής εποχής σε μια κοινωνία που άλλαζε με γρήγορους ρυθμούς.
Ταυτόχρονα με τα σοβαρά πολιτικά τραγούδια ο Μάνος Ελευθερίου έχει γράψει και
σατιρικούς στίχους για καλλιτέχνες του εμπορικού τραγουδιού. Όπως όλοι οι
άνθρωποι ήταν αντιφατικός στις απόψεις του. Οι επιδόσεις του στη λογοτεχνία δεν
ήταν ανάλογες με αυτές στον στίχο.
Στο ερώτημα: αν
«κρίνουν οι κομματικές επιλογές ενός καλλιτέχνη την αξία του έργου του», ο
ίδιος συμπλήρωνε ότι ούτε οι προσωπικές επιλογές και συμπεριφορές πρέπει να
κρίνουν την αξία ενός καλλιτέχνη και του έργου του. Αλλιώς ούτε σπουδαίο λαϊκό τραγουδοποιό
δεν θα τον λέγαμε, αλλά ούτε στο στόμα μας θα έπρεπε να πιάναμε τον
"δολοφόνο Άκη Πάνου".
Όσοι συμφωνούμε σε αυτό, θα πρέπει να συμφωνήσουμε, όμως,
ότι αυτή η θέση θα πρέπει να ισχύει για όλους κι όχι για όσους ο καθένας μας
συμπαθεί, γιατί τότε θα έχουμε δυο μέτρα και δυο σταθμά».
Είχε πει χαρακτηριστικά για τον τραγουδιστή της πίστας
Βασίλη Τερλέγκα: «Εάν ο Τερλέγκας, στον οποίον αναφερθήκαμε, έλεγε “είμαι
αριστερός, ψηφίζω ΚΚΕ κ.λπ.”, 0902FM θα τον έπαιζε συνέχεια, απ’ το πρωί ως το βράδυ.
Θα τον έβαζε δίπλα σε τραγουδιστές που το παίζουν αριστεροί κι είναι οι μεγαλύτεροι,
εκμεταλλευτές του ελληνικού τραγουδιού. Μην τρελαθούμε!
Ο Τερλέγκας δεν είναι απολιτικός, έχει τις πεποιθήσεις του,
απλώς, δεν βγαίνει να τις φωνάξει! Αυτή είναι όλη η διαφορά». Απαντώντας σε
σχετικά δημοσιεύματα είχε δηλώσει; «Δικαίωμά τους να υπερασπίζονται την
αριστοκρατικότητα της τέχνης! Δικαίωμά μου όμως κι εμένα να υπερασπίζομαι τη
λαϊκότητα της τέχνης».
Ο Μάνος Ελευθερίου δεν διεκδίκησε ποτέ δάφνες
επαναστάτη, αλλά από το δικό του μετερίζι ήταν πάντα κοντά στους αγώνες του
ελληνικού λαού και των φτωχών ανθρώπων.
ΠΗΓΗ: Πριν 29-7-2-18
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου