Η διαμαρτυρία των μαύρων ολυμπιονικών του 1968 έγινε "γέφυρα".

Η διαμαρτυρία των μαύρων ολυμπιονικών του 1968 έγινε "γέφυρα"

 Το καλοκαίρι του 1968, στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μεξικό, οι Αμερικανοί δρομείς Τόμι Σμιθ και Χουάν Κάρλος, στο βάθρο για την απονομή των μεταλλίων, τη στιγμή της ανάκρουσης των εθνικού ύμνου των ΗΠΑ χαμήλωσαν το βλέμμα και σήκωσαν το δεξί χέρι τους ψηλά σφιγμένο σε γροθιά.

Ήταν μια χειρονομία διαμαρτυρίας για τις διακρίσεις κατά των Αφρο-αμερικανών και η φωτογραφία είναι από τις πλέον εμβληματικές του 20ου αιώνα. Στον 21ο αιώνα, ο με έδρα το Λος Άντζελες καλλιτέχνης Γκλεν Κάινο συνέλαβε την ιδέα μιας εγκατάστασης: 200 εκμαγεία του δεξιού βραχίονα του Τόμι Σμιθ. Η μήκους 30 και μισό μέτρων «Γέφυρα» θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο έκθεσης στο High Museum στην Ατλάντα, το φθινόπωρο του 2018.

Πριν πέντε χρόνια, ο Κάινο είχε την ευκαιρία να συναντηθεί και συνεργαστεί με τον Τόμι Σμιθ. Κοινός φίλος κανόνισε τη συνάντηση, ο Κάινο βρέθηκε στο σπίτι του Σμιθ - μια «κάψουλα στον χρόνο» λέει, όλο αναμνηστικά της καριέρας του - μαζί είδαν ξανά το βίντεο του αγώνα δρόμου.

Για τον Κάινο, που γεννήθηκε μετά από εκείνον τον χαιρετισμό στους Ολυμπιακούς του '68, η φωτογραφία είχε απλώς πολύ μεγάλη συμβολική αξία. Για τον Σμιθ, ήταν κομμάτι της ζωής του: «Μου έκανες χειραψία μ' αυτό το χέρι, έπλενα τα δόντια μου μ' αυτό το χέρι».

Τότε...

Τόμι Σμιθ, Τζον Κάρλος... Δύο από τα πλέον κοινά ονόματα στις Ηνωμένες Πολιτείες... Δύο από τους πλέον ξεχωριστούς αθλητές που ανέδειξε ποτέ η Αμερική... Το χρονικό σημείο της συγκεκριμένης ιστορικής έκφρασης των δύο ήταν κομβικό... Εχει προηγηθεί η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο πόλεμος του Βιετνάμ μαίνεται, ο γαλλικός Μάης συγκλονίζει την  Ευρώπη και οι «Μαύροι Πάνθηρες» μάχονται για τα δικαιώματα των μαύρων των ΗΠΑ.

Σμιθ και Κάρλος δεν μένουν ανεπηρέαστοι... Επιλέγουν τον αγώνα από μια σπουδαία καριέρα... Επιλέγουν την έκφραση από την σιωπή. Και όλα γίνονται ευκολότερα όταν διαπιστώνουν ότι βρίσκονται μέσα στα μετάλλια... 1^ος ο Σμιθ, 3^ος ο Κάρλος και στη δεύτερη θέση ο Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν... Ο λευκός σπρίντερ ενημερώνεται και τάσσεται υπέρ τους...
Αποφασίζουν να εμφανιστούν φορώντας μόνο μαύρες κάλτσες, θέλοντας να συμβολίσουν έτσι την φτώχεια των μαύρων. Αλλά δεν μένουν εκεί... Αποφασίζουν να υψώσουν τις γροθιές τους ψηλά, φορώντας μαύρα γάντια... Την τελευταία στιγμή ο Κάρλος ξεχνάει το γάντι του... Οι δύο μαύροι αθλητές φορούν από ένα... Κι έχουν συμπαραστάτη τους τον Νόρμαν  που συμμετέχει φορώντας κονκάρδα αντιρατσιστικής οργάνωσης... Κι όταν αρχίζει ο εθνικός ύμνος των ΗΠΑ, υψώνουν τις γροθιές τους...

Ήταν ο χαιρετισμός των «Μαύρων Πανθήρων»; Ήταν απλώς μια έκφραση υπέρ των δικαιωμάτων των μαύρων; Έμμεινε σίγουρα στην ιστορία... Οι θεατές γιουχάρουν τους νικητές... Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή τους αποβάλλει από τους αγώνες... Ο Σμιθ και ο Κάρλος πληρώνουν ακριβό τίμημα... Βγαίνουν στο περιθώριο... Επιστρέφουν στην χώρα τους όπου αναγκάζονται να κάνουν δουλειές του ποδαριού για ένα κομμάτι ψωμί... Η γυναίκα του Τόμι τον χωρίζει. Η γυναίκα του Τζον αυτοκτονεί.
Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, μέχρι η Αμερική να αποτινάξει από πάνω της την ντροπή του ρατσισμού και των διακρίσεων κατά των μαύρων, για να δικαιωθούν και να λάβουν τιμητικές διακρίσεις... Το τίμημα πλήρωσε και ο Πίτερ Νόρμαν... Του απαγόρευσαν να συμμετάσχει στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες παρότι είχε προκριθεί...
 Το 2006, οι μαύροι σύντροφοί του, τον οδήγησαν στην τελευταία του κατοικία, κουβαλώντας στους ώμους τους το φέρετρό του...
«Τα άλογα του ιπποδρόμου, τα κοκόρια στις κοκορομαχίες και οι αθλητές δεν έχουν το δικαίωμα να χαλάσουν τη γιορτή», όπως γράφει ο Εντουάρντο Γκαλεάνο στους «Καθρέφτες».

Επιμέλεια: Χρήστος Αειβάτης

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, στο κόκκινο