Αγκαλιά με τους νάρκισσους

Αγκαλιά με τους νάρκισσους στα λιβάδια των Πρεσπών

Δύο πανέμορφες λίμνες στεφανωμένες από μεγάλες οροσειρές που ενώνουν τρία έθνη και θεωρούνται ένας από τους σημαντικότερους βιοτόπους της Ευρώπης.

Η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα βρίσκονται σε υψόμετρο 850 μέτρων και μαζί με τη λίμνη Οχρίδα ονομάζονταν κατά την αρχαιότητα οι λίμνες της Δασσαρικής λεκάνης. Οι Πρέσπες σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια του Τριτογενούς και αρχικά υπήρξαν ενωμένες. Οι εναποθέσεις υλικών από το ποτάμι του Αγίου Γερμανού στα ανατολικά των λιμνών δημιούργησαν με τα χρόνια έναν αμμώδη δίαυλο πλάτους από 200 μ. εώς 1 χλμ. που χώρισε τις λίμνες. Η στάθμη της Μικρής Πρέσπας είναι υψηλότερη από αυτή της Μεγάλης και είναι η πρώτη που τροφοδοτεί με νερά τη δεύτερη μέσω ενός καναλιού στη θέση Κούλα. Το μεγαλύτερο μέρος της Μικρής Πρέσπας βρίσκεται στην Ελλάδα και χαρακτηρίζεται από την παρουσία του ιστορικού νησιού του Αγίου Αχιλλείου, από το μικρό Βιδρονήσι και από απέραντους καλαμιώνες και μεγάλες εκτάσεις με υγρολίβαδα. Στα νότια βρίσκεται το όρος Τρικλάριο και στα ανατολικά υψώνονται οι κορυφές του Βαρνούντα. Η πιθανότερη προέλευση του ονόματος «Πρέσπα» είναι από το λατινικό «praesepe» που σημαίνει φάτνη, μια πετυχημένη ονομασία καθώς οι λίμνες βρίσκονται στο μέσο μιας λεκάνης που διατηρεί έναν τεράστιο πλούτο άγριας ζωής. Η έκταση του Εθνικού Πάρκου φτάνει τα 195 τ.χλμ. από τα οποία τα 82 τ.χλμ. ανήκουν στα νερά των λιμνών.

Με μια γενική προσέγγιση, η περιοχή χωρίζεται σε 5 κύρια οικοσυστήματα. Πρώτο και σημαντικότερο είναι οι υγρότοποι που δημιουργούν οι δύο λίμνες μαζί με τους καλαμιώνες και τα υγρά λιβάδια μέσα στους οποίους βρίσκουν καταφύγιο και αναπαράγονται δεκάδες είδη από σπάνια πουλιά και ψάρια. Ακολουθούν οι περιοχές που συνορεύουν με τις λίμνες και αποτελούνται κυρίως από χωράφια, όπου σμήνη πουλιών συγκεντρώνονται για να τραφούν από τα υπολείμματα των καλλιεργειών και μαζί με τα μικρά τρωκτικά δημιουργούν ιδανικές συνθήκες κυνηγιού για τα αρπακτικά πουλιά και τα σαρκοφάγα θηλαστικά. Λίγο πιο ψηλά, βρίσκεται η ζώνη γύρω από τους οικισμούς, όπου η μεγάλη ποικιλία οπωροφόρων δέντρων, η παρουσία ενός δαίδαλου μικρών ποταμών, το πλούσιο έδαφος και η σχετικά ομαλή γεωμορφολογία προσελκύει πλήθος ζώων. Μετά τους οικισμούς εκτείνονται οι πλαγιές με τα πυκνά δάση της περιοχής με κυρίαρχα τα δρυοδάση, τα ελατοδάση και τα δάση από οξιές. Τέλος, πάνω από τα 1.800 μέτρα στον ορεινό όγκο του όρους Βαρνούντα, απλώνονται τα αλπικά λιβάδεια της περιοχής.

Οι Πρέσπες φιλοξενούν πάνω από 1.700 είδη φυτών κατατάσσοντας την περιοχή σε μία από τις σημαντικότερες για την χλωρίδα στην Ελλάδα.

Στα προστατευόμενα λιβάδια του Εθνικού Πάρκου των Πρεσπών, την περίοδο του Μαΐου, μπορεί να συναντήσει κανείς σχηματισμούς του Νάρκισσου Ποιητή (Narcissus Poeticus), ενός σπάνιου λουλουδιού, που για τρεις βδομάδες που διαρκεί η ανθοφορία του μεταμορφώνει το τοπίο της περιοχής.

Τα λιβάδια των νάρκισσων είναι από τις κύριες φυσικές αξίες που συνθέτουν την ταυτότητα του τοπίου των Πρεσπών. Παλιότερα κάλυπταν μεγάλο μέρος της λεκάνης πέριξ της λίμνης, αλλά σήμερα, σύμφωνα με τον Μιχάλη Πετράκο- επιστημονικό συνεργάτη του Δήμου Πρεσπών, διασώζεται μόνο ένα μοναδικό λιβάδι στην περιοχή της Οξυάς. Όπως ανέφερε ο μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ, το συγκεκριμένο είδος του Νάρκισσου που φύεται μόνο στην Πρέσπα και σε ορισμένους μικρούς σχηματισμούς στις όχθες του λαδοπόταμου στο Ανταρκτικό και στο Τρίγωνο Πρεσπών, είναι ένα από τα έξι είδη που συναντά κανείς στην Ελλάδα, φθάνει σε ύψος τα 40 εκατοστά και φέρει μόνο ένα άνθος λευκό με το άκρο της στεφάνης κόκκινο ή πορφυρό. Επίσης προστατεύεται με αυστηρές διατάξεις από το Προεδρικό Διάταγμα 61/1981. 

Όπως επισημαίνει ο κ. Πετράκος ο Νάρκισσος μπορεί να είναι ένα εξαιρετικά όμορφο και εύοσμο λουλούδι, αλλά οι βολβοί του είναι πολύ τοξικοί, και συμβουλεύει τους περιπατητές να μην κόβουν το λουλούδι ή να αφαιρούν τους βολβούς του άγριου Νάρκισσου που συναντούν ελεύθερο στη φύση.

Το άρωμα του λουλουδιού είναι μεθυστικό και η συλλογή μεγάλων ποσοτήτων σε καλλιεργούμενες εκτάσεις επεξεργάζεται ως πολύτιμη πρώτη ύλη στη βιομηχανία του αρώματος και των αιθέριων ελαίων, ενώ από γραπτά κείμενα διασώζονται πληροφορίες ότι οι αρχαίοι Έλληνες παρασκεύαζαν τον "ναρκίσσινο μύρο" ένα έλαιο με φαρμακευτικές ιδιότητες. Επίσης η χρήση του συνδέθηκε με αρχαία λατρευτικά μυστήρια, που έφερναν τον μύστη πιο κοντά στο βασίλειο των θεών. Μεγάλη ποσότητα λουλουδιών σε κλειστό χώρο μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα «χαύνωσης».

Επιμέλεια: Πάνος Ευθυμίου

Πηγή: NaturaGraeca, ΑΠΕ-ΜΠΕ