Η γενιά των «σκυμμένων κεφαλιών»; Της Αιμιλίας Καραλή

 Η γενιά των «σκυμμένων κεφαλιών»;

Της Αιμιλίας Καραλή

Είναι μια συνηθισμένη πρακτική αρκετών κοινωνιολογικών, ανθρωπολογικών και ιστορικών σχολών του «Δυτικού» κόσμου να χρησιμοποιούν τον όρο «γενιά» για να προσδιορίσουν κοινά χαρακτηριστικά ανθρώπων με βάση τη σύμπτωση των χρόνων γέννησης και ιδιαίτερων γνωρισμάτων της εποχής στην οποία μεγάλωσαν.

Είναι μια πρακτική που ξεκίνησε από τα τέλη του 19ου - αρχές του 20ου αιώνα και έχει κατανείμει την περίοδο 1883-2020 σε οκτώ γενιές, ξεκινώντας από την «χαμένη γενιά» -εκείνη που πολέμησε στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο- ως τη «γενιά Άλφα», που αναφέρεται σε όσους γεννήθηκαν στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 2010.

Είναι η γενιά που από τα πρώτα χρόνια της ζωής της μεγαλώνει με την «έξυπνη» τεχνολογία, τα κοινωνικά δίκτυα, τις διαδικτυακές υπηρεσίες σε όλες τις δραστηριότητες της: από το παιχνίδι ως τη μόρφωσή της. Σε αυτήν τη γενιά έδωσαν κι ένα άλλο όνομα-ιδιότητα: γενιά των σκυμμένων κεφαλιών (ή σκυφτού αυχένα). Με αυτό αποδίδουν τη στάση του κεφαλιού που είναι συνεχώς προσηλωμένο σε ένα κινητό τηλέφωνο ή σε μια αντίστοιχη συσκευή προκειμένου να επικοινωνήσουν, να πληροφορηθούν, να διασκεδάσουν.

Οι γενικεύσεις βέβαια πάντα εμπεριέχουν τους κινδύνους των απλουστεύσεων. Εξάλλου σκύβουμε το κεφάλι και όταν διαβάζουμε ή όταν θέλουμε να φιλήσουμε κάποιον ή να τον φροντίσουμε. Μπορεί να σκύψουμε το κεφάλι και από σεβασμό σε κάποιον ή σε κάποια, από την αφοσίωση που δείχνουμε σε κάποιο έργο που κάνουμε. Μπορεί όμως να κάνουμε αυτήν την κίνηση και από λύπη, από ντροπή, από αμηχανία, από φόβο ή αγωνία, από δουλοπρέπεια, από ανάγκη.

 Σε αυτό το αναγκαστικό σκύψιμο του κεφαλιού υποχρεώνονται αυτήν την περίοδο οι μαθητές και οι μαθήτριες της χώρας που δίνουν ποικίλων ειδών εξετάσεις. Παιδιά και έφηβοι, αγόρια και κορίτσια, γράφουν, σβήνουν και ξαναγράφουν για να βαθμολογηθούν, για να καταταχθούν ανάλογα με την επίδοσή τους: να επιβραβευθούν ή να απορριφθούν. Και σε αυτήν τη διαδικασία εισέρχονται πλέον από τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους ζωής. Ένας τέτοιος μακρύς δρόμος τα προετοιμάζει όχι μόνο για μια πειθάρχηση σε αυτό που επιβάλλεται από τους κάθε φορά εξεταστές ως εισιτήριο για την «επόμενη φάση» αλλά ως υποταγή στο τι θεωρείται χρήσιμο για να μην περιθωριοποιηθεί συνολικά στη ζωή του.

Είναι τυχαίο άραγε που τα εκπαιδευτικά προγράμματα που εφαρμόζονται στις ΗΠΑ και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης στηρίζονται σε όρους που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις όπως παραγωγικότητα, μέτρηση, αποδοτικότητα, εξοικονόμηση, αποτελεσματικότητα, διαχείριση, κατάταξη; Φυσικό και επόμενο βέβαια από τη στιγμή που όλα γίνονται για να μπορούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας; Αγορά, από το ρήμα αγοράζω βέβαια η λέξη. Σαν εμπορεύματα λοιπόν που πουλιούνται στην αγορά αντιμετωπίζονται τα παιδιά, όπως οι δούλοι παλιότερα. Μόνο που τα προσόντα τους δεν θα είναι πλέον σωματικά αλλά ένας σωρός από πτυχία, πιστοποιήσεις δεξιοτήτων, άθροισμα βαθμών.

Είναι προφανές πως μια τέτοια κατάσταση απαιτεί σκυμμένα κεφάλια, με την έννοια του ταπεινωμένου, του υποταγμένου ανθρώπου. Μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον που με πολλούς τρόπους καθηλώνει τη σκέψη και ακυρώνει τη δημιουργία, είναι δυσκολότερο ένας νέος άνθρωπος να αναζητήσει τη βαθιά γνώση, να αμφισβητήσει επί της ουσίας και διαρκώς το σύστημα εκείνο που έχει ανάγκη τους απορριφθέντες για να υπάρχει και να διαιωνίζεται.

Το 2016 ο Nick Cave και οι Bad seeds κυκλοφόρησαν το Skeleton tree. Σε αυτό το έργο υπάρχει το τραγούδι «Anthracene». Ο τίτλος είναι παραλλαγή του όρου Ανθρωπόκαινο, που δηλώνει τη γεωλογική περίοδο που διανύουμε και σηματοδοτείται από την καταστροφική παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα στο οικοσύστημα. Σε αυτό, λοιπόν, ο Cave αναφέρει για τα «παιδιά με τα σκυφτά κεφάλια (που) πέφτουνε στα γόνατα/ ταπεινωμένα στην εποχή του Ανθρωποκαίνου. Γιατί δεν είναι μόνο το περιβάλλον που καταστρέφεται. Διαλύεται πολλαπλώς και ο άνθρωπος. Το βλέμμα του θα χαμηλώνει όχι για κοιτάξει το κινητό, όχι για να γράψει απλώς κάποιο διαγώνισμα, αλλά για να υπογράψει την παραίτησή του από την ικανότητα και τη δυνατότητά του να γίνει υποκείμενο μιας άλλης «εποχής».

ΠΗΓΗ: Πριν